هودو یا دودکش‌های جن، در استان زنجان

سهند سعیدی - باستان شناس و راهنمای گردشگری 

یکی از زیباترین منطقه‌هایی که از نظر زیبایی‌های طبیعی و زمین شناسی در کشور عزیزمان ایران است در منطقه ماهنشان (تصویر شماره 1 و 2) در استان زنجان قرار دارد که یکی از غنی‌ترین مجموعه‌های آثار زمین‌شناسی است. علاوه بر وجود رودخانه قزل‌اوزن که یکی از روخانه‌های بزرگ ایران­ است و همچنین‌تپه های رنگی که به نوبه خود از جاذبه‌های توریستی در شمال‌غرب کشور به حساب می آیند، به نظر من سومین چیز دیدنی در این منطقه هودوها یا به قول عامه دودکش‌های جن هستند. تعداد خیلی زیادی از این دودکش‌های جن با شکل‌ها، اندازه‌ها، رنگ‌ها و بافت‌های مختلف در نقاط مختلف این  منطقه وجود دارند که به نوبه خود از زیبایی‌های منحصر به فرد این ناحیه هستند.

وقتی از زنجان به سمت غرب حرکت می کنید، خصوصا وقتی بخواهید از زیبایی‌های جاده قدیم زنجان، لذت ببرید، حدود سی دقیقه زمان لازم دارید تا به سه راهی ماهنشان برسید، البته قبل از آن هر دو طرف جاده منظره‌های سبز خیلی زیادی خواهید داشت که نتیجه وجود رودخانه زنجان رود به موازات جاده است. باغ‌های سبز، مزرعه‌‌های بسیار زیبا و همچنین جنگل‌هایی از درختان صنوبر اوراسیایی (به اسم عمومی درخت تبریزی و به لهجه محلی درخت راجی) می بینید که درطول سالیان زیاد به دست مردم محلی هر منطقه کاشته شده اند. خلاصه وقتی بعد از چند کیلومتر به سه راهی ماهنشان برسید و داخل راه ماهنشان بپیچید تقریبا خیلی زود متوجه می شوید که از منطقه زمین‌شناسی قبلی خارج شده اید ودر یک منطقه جدید هستید، دیگر خبری از درخت‌های پیر و بزرگ نیست و منطقه نسبتا خشک‌تری پیش روی چشم شما قرار دارد.

  بعد از گذشت تقریبا پانزده تا بیست دقیقه به روستای اندآباد می رسید که یکی از روستاهای سر سبز و زیبا در استان زنجان است، از اینجا به بعد دیگر چشم از منظره‌های اطراف جاده برندارید، (البته این توصیه صرفا برای مسافران عزیز است. اگر رانندگی می کنید، حواستان به جاده باشد.) بعد از روستای اندآباد خیلی سریع اولین نشانه‌های تپه‌های رنگی را می بینید. خصوصا زمان غروب آفتاب اینجا جای خیلی خوبی برای عکاسی است. در ادامه راه، باید از چند گردنه کوچیک و راه‌های پر پیچ و خم رد شوید تا به روستای مادآباد برسید. البته قبل از آن چند روستا دیگر نیز خواهید دید. به محض اینکه از این روستا رد شوید، تقریبا در فاصله دو کیلومتری بعد از روستا اولین هودو یا دودکش جن را می‌بینید که این بلندترین هودوی تنها در استان زنجان است. (تصویر شماره 2)، اگر خواستید درکنار این دودکش جن عکس بگیرید، می توانید ماشین را سمت چپ جاده پارک کرده و با اطمینان خاطر به بازدید خود برسید. گفتن این نکته نیز خالی از لطف نخواهد بود، از این نقطه به بعد وارد منطقه حفاظت شده طبیعی انگوران می‌شوید که اولین منطقه حفاظت شده طبیعی است که در کشورمان؛ ایران ثبت شده و زیستگاه امن و آرام گونه‌های خیلی خاص و زیبایی از حیوانات و گیاهان است. بعد از رد شدن از این محل، راه را به سمت شهر ماهنشان ادامه می دید و تقریبا بعد از پنج کیلومتر به یک سه راهی می رسید که جاده دست راست به شهر ماهنشان و دست چپ به روستای ایگلی بولاغ ختم می‌شود، البته باید بگویم که تقریبا یک کیلومتر قبل از رسیدن به سه راهی توجه شما کاملا به اثر و عارضه‌‌ای که به سوی آن پیش می‌روید، جلب شده و تقریبا دارید به طور ناخواسته به سمتش حرکت می کنید.

قلعه بهستان (تصویر شماره 3) که یک مجموعه بزرگ از هودو‌ها است، اکنون در مقابل شما ایستاده. اگر روستا و باغ‌ها را رد کنید و راه خود را مستقیم به سمت قلعه ادامه بدهید، به کناره رودخانه قزل­اوزن می‌رسید که دقیقا زیر پای قلعه بهستان جاری است. اینجا محیطی است که سازمان میراث فرهنگی برای گردشگر ها و میهمانانی که میخواهند در هنگام سفر استراحت کنند تعدادی آلاچیق آماده کرده. خبر خوب برای عکاسان و گردشگران این است که این منطقه یکی از جاهایی که میتوانید در آن عکس‌های یادگاری خوبی از خود و قلعه ثبت کنید. اگر مایل هستید بیشتر به این اثر نزدیک شوید و همینطور برای دیدن بیشتر آثار قلعه و اطراف آن، سوار ماشین شوید و راه خاکی کوتاهی که در مسیر، طی کرده بودید را برگردید و به محض رسیدن به آسفالت، آن راه را به سمت چپ ادامه دهید، بعد از رد شدن از پلی فلزی، سمت چپ شما یک راه خاکی شیبدار قرار دارد که مستقیما به سمت قلعه بهستان می‌رود. بعد از اینکه به قلعه رسیدید می‌تونید ماشین را همانجا پارک کنید و برای بازدید از قلعه بروید، فقط باید اینجا موضوعی را به شما متذکر شوم، هودو ها به خاطر تشکیل شدن‌شان در بافت خاک‌های رسوبی به راحتی فرسایش پیدا میکنند و بافت خیلی سستی دارند. پس در زمان بازدید، سعی کنید اصلا به پرتگاه‌ها یا جاهایی‌که به آن دید ندارید، نزدیک نشده و قدم های خود را خیلی با احتیاط بردارید. چون به خاطر باد و باران بافت این خاک حتی از سالی به سال بعد میتواند خیلی تغییر کرده و کاملا سست شود، پس خیلی مراقب خود باشید. در توضیح و تحلیل قلعه باید بگویم، این عارضه طبیعی همانطور که پیش‌تر اشاره کردم، از تعداد زیادی هودو که بهم چسبیده‌اند، تشکیل شده و خود این هودو ها میلیون‌ها سال طول کشیده تا به خاطر فرسایش خاک بر اثر باد و باران به وجود بیایند. بعد از به وجود آمدن این هودو‌ها مردم بومی منطقه از دوره امپراطوری ماد متوجه پتانسیل آن برای ایجاد استحکامات دفاعی شدند و از همان دوره شروع به حفر راهرو‌ها و اتاق‌هایی درون این بافت کردند تا از آن به عنوان یک قلعه دفاعی در مقابل دشمنانشان و کسانی‌که به آنها حمله میکردند، استفاده کنند. این موضوع تا دوران میانی اسلام، ادامه داشته و از این مجموعه به همین منظور استفاده شده است. شاید بد نباشد اشاره کوچیکی هم کنم به این موضوع که دوران میانی اسلامی در ایران مقارن با هجوم مغول‌ها به کشورمان است و در آن دوره در خیلی از جاهای ایران که بافت طبیعی خاک به مردم اجازه حفر تونل و پناه‌گاه می‌داده، این مکان‌ها بدست مردم آن زمان برای دفاع در مقابل حمله‌ها ایجاد شده و در خیلی از جاهای کشورمان شهر‌های زیرزمینی و تشکیلات دفاعی مثل این را که داخل زمین حفر شده‌ا‌ند، داریم. 

بیشتر بخوانید: 

ناشناخته‌های هند

سفر به آفریقا؛ ته دنیا

گذری بر کردهای سرزمین مادری

بازدید قلعه بهستان که تمام شد اگر خواستید کمی استراحت کنید، می توانید به شهر ماهنشان رفته و ضمن استراحت کنید برای باقی تفریحات و گردش روز خود تصمیم گیری کنید. و اثر دیگری که بسیار مایل هستم به شما معرفی کنم، در مقابل دو اثر قبلی، کمتر شناخته شده است. این اثر به مجموعه هودوهای قره دره انگوران (تصویر شماره 4) معروف است و مجموعه‌ای از صدها هودو است که ارتفاعی بین 2 تا 5 متر دارند و در یک مجموعه بسیار زیبا کنار هم قرار گرفته‌اند.

برای رسیدن به این مجموعه هودوها، باید به طرف شهر دندی حرکت کنید. دقیقا قبل از ورود به دندی از خروجی روستای انگوران به سمت این روستا بروید، تا اینجا راه بسیار سر راست است و به راحتی می توانید پیدا‌یش کنید اما بعد از این نطقه راه برای کسانی‌که راه را نمیشناسند سخت می‌شود. به نظر من توریست‌های عزیزی که برای بازدید این منطقه می‌روند حتما به همراه یکی از راهنماهای گردشگری کارت‌دار استان این سفر را انجام دهند. چون بعد از روستای انگوران باید چند کیلومتری پیاده روی کنید تا به این هودو ها برسید.پس از  از روستای انگوران به طرف روستای اَکیز قشلاق حرکت کنید  و بعد از روستا باید چند کیلومتر دیگر، مسیر خود را ادامه دهید تا از طریق دره‌های بین کوهی به منطقه هودو‌ها برسید. این مجموعه هودو‌ها یکی از زیباترین و بی‌نظیرترین منطقه هایی است که دوست‌داران طبیعت می‌توانند ببینند. اینجا نقطه آخر سفر امروز ما بود و امیدوارم که به زودی بتوانم جاهای دیدنی دیگری را به شما معرفی کرده و توصیف دقیق از آنجا‌ها به شما بدهم. بد نیست بدانید از این نوع هودو در استان زنجان و خصوصا در منطقه ماهنشان تعداد خیلی زیادی وجود دارد و چون برای دیدن خیلی از آنها باید مسیرهای کوهستانی را پیاده روی کنید، نیاز دارید که یک راهنمای معتبر و کارت‌دار میراث فرهنگی شما را همراهی کند، تا  بتواند راحتی و سلامتی سفرتان را تضمین کند و خاطرات به یاد ماندنی و خوبی را برای شما رقم بزند.