گردشگری خوراک و نوشیدنی ایران: نقشه راهی برای جهش اقتصادی و گذر از وابستگی نفتی

گردشگری خوراک و نوشیدنی ایران: گامی بلند به سوی اقتصاد بدون نفت

در مقالات پیشین به ظرفیت‌های بالقوه ایران در حوزه گردشگری خوراک و نوشیدنی و جایگاه آن در تعامل با جهان پرداختیم. در این مقاله قصد داریم تا عمیق‌تر به موضوع مطالبه‌گری از نهادهای دولتی و بخش خصوصی بپردازیم و نقش تمامی عوامل تأثیرگذار بر توسعه این صنعت را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.

چرا باید به گردشگری خوراک و نوشیدنی بپردازیم؟

در شرایط اقتصادی کنونی که با تحریم‌ها و عدم بهره‌برداری کافی از استعدادهای داخلی، کشور با چالش‌های غیرقابل قبولی روبروست، یافتن راهکارهای خردمندانه برای بهبود وضعیت اقتصادی و ارتقاء کیفیت زندگی مردم امری ضروری است. در حالی که ذخایر نفتی و معادن کشور به تصمیمات سیاسی و تحریم‌ها گره خورده و در سال‌های اخیر نتوانسته‌اند بودجه کافی برای حل مشکلات اقتصادی را تأمین کنند، و حوزه‌های صنعت، تولید و کشاورزی نیز اقدامات گره‌گشایی برای رفع چالش‌ها نداشته‌اند، زمان آن رسیده است که به یک استعداد نهفته و بسیار پربازده در ایران توجه کنیم: گردشگری، به‌ویژه گردشگری خوراک و نوشیدنی.

این حوزه با برنامه‌ریزی کاربردی، بسیج عمومی با مدیریت عالی دولتی، همکاری مؤثر بخش خصوصی و بهره‌گیری همه‌جانبه از متخصصان داخلی و بین‌المللی، می‌تواند منبع سرشاری از درآمدهای ارزی را برای کشور به ارمغان آورد. با تکیه بر این پتانسیل، ایران می‌تواند به سمت اقتصاد بدون نفت حرکت کرده و بدون مصرف بی‌رویه ذخایر طبیعی، جامعه‌ای مرفه و بی‌نیاز بسازد.

البته واضح است که این ایده استقلال‌بخش، با مخالفت‌هایی از سوی دشمنان روبرو خواهد شد؛ اما با آگاهی و هوشیاری می‌توانیم خردمندانه در مقابل آن‌ها ایستاده و مسیر توسعه را ادامه دهیم. با یک حساب سرانگشتی، تصور کنید ورود تنها یک گردشگر، از لحظه ورود به فرودگاه تا اسکان، خورد و خوراک، خرید و حمل و نقل، چه تعداد شغل را فعال کرده و چه میزان درآمدی برای کشور و مردم به ارمغان می‌آورد.

راهکارهای دستیابی به توسعه گردشگری

چگونه می‌توانیم به اهدافی دست یابیم که بسیاری از کشورهای جهان بدون داشتن ثروت، نفت و امکانات ایران، با جذب گردشگر، زندگی خوبی برای جامعه خود فراهم کرده‌اند؟ کشورهایی نظیر مالزی، سنگاپور، ترکیه و بسیاری از کشورهای اروپایی، که فرقشان با ما در این نکته نهفته است: آن‌ها ثروت ما را ندارند، پس نیازمندند و همین نیاز باعث ایجاد "انگیزه" و "حرکت" می‌شود. اگر به تحریم‌ها از منظر یک فرصت نگاه کنیم و باور داشته باشیم که "نفت و ... نداریم، چه کنیم؟"، قطعاً اگر این باور به صورت هماهنگ در سطح مجلس، دولت و مردم ایجاد شود، می‌توانیم جامعه‌ای بهتر، پویاتر، بانشاط‌تر و با انگیزه بیشتر داشته باشیم.

توسعه گردشگری یک تعامل همه‌جانبه ملی است. عدم هماهنگی در این مسیر، عامل اصلی عدم موفقیت امور گردشگری در ایران طی سال‌های اخیر بوده است. از این رو، اولین مطالبه کارشناسی ما از دولتمردان و مسئولین این حوزه این است: چرا درست عمل نکرده‌ایم و نتوانستیم گردشگر بیشتری جذب ایران کنیم و از درآمدهای کلان آن برای آبادانی کشور استفاده نماییم؟ کدام ارگان و مسئول باید پاسخگو باشد؟

با توجه به مطالب فوق، نظرات کارشناسی خود را به عنوان مطالبه‌گری در حوزه گردشگری، به‌ویژه گردشگری خوراک و نوشیدنی ایران، به شرح ذیل مطرح می‌کنیم، به امید آنکه مورد توجه مسئولین و متخصصان حوزه گردشگری قرار گیرد و پاسخگو باشند.

مطالبات کلیدی برای توسعه گردشگری خوراک و نوشیدنی در ایران

مطالبه اول: از مجلس

اولین گام برای احیا و راه‌اندازی گردشگری خوراک و نوشیدنی ایران، باید از مجلس آغاز شود. لازم است قوانین مورد نیاز برای اجرای گردشگری خوراک و نوشیدنی به عنوان یک ضرورت جدی و لازم، در قالب قانونی تصویب و به دولت ابلاغ شود. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز باید به عنوان بانی اصلی این حوزه، مسئولیت را پذیرفته و با جدیت کار را دنبال کند و در دوره‌های زمانی مشخص، گزارش کار خود را به مجلس، دست‌اندرکاران حوزه گردشگری و مردم ارائه دهد.

مطالبه دوم: از دولت

متأسفانه در بدنه دولت، ادعاهای متعددی از سوی نهادهای مختلف مطرح می‌شود که این تعدد ادعا، مانع از پذیرش مسئولیت توسط یک ارگان یا سازمان مشخص شده و بحث مهم مطالبه‌گری و پاسخگویی را منتفی می‌کند. در حالی که اگر این امر برای مسئولین جدی باشد، باید یک نهاد مشخص مانند وزارت میراث فرهنگی را موظف کنند تا با برنامه مشخص و زمان‌بندی شده وارد میدان شود و از تمامی امکانات کشور استفاده کند تا این امر مهم با بسیج همگانی تمامی عوامل مؤثر، به نتیجه مطلوب رسیده و پاسخگو باشد.

در ابتدا، لازم است یک تحقیق میدانی از وضعیت موجود و بسترهای مناسب برای شروع کار تهیه شود تا با داشتن اطلاعات به‌روز و جمع‌بندی کارشناسانه، دولت با مشورت و استفاده از متخصصان بخش خصوصی، اقدام به تهیه برنامه جامع، کاربردی و واقع‌بینانه کند. پس از انجام تحقیقات و تهیه برنامه، باید تقسیم کار بین عوامل اجرایی در قالب یک سازمان گسترده تعریف و سازماندهی شود.

پس از مشخص شدن سازمان و چارت تشکیلاتی که بر اساس شرایط، افراد متخصص را با شرح وظایف مشخص می‌کند، باید روی آموزش جامع تمامی عوامل اجرایی سرمایه‌گذاری کرد تا از اجرای یکدست و یکپارچه در سطح ملی اطمینان حاصل شود. یعنی همه باید با "ساز کوک" و تحت رهبری "رهبر ارکستر" به بهترین نحو ساز بنوازند و گردشگر جذب کنند.

برای مثال، بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در سفرهای متعددی به مالزی، شاهد یک "ساز کوک" بودم: لبخند مردم به گردشگران و اینکه گردشگر را ولی‌نعمت خود می‌دانستند. همین کار ساده که از آموزش همگانی جامعه حاصل شده بود، به همراه دیگر اقدامات دولت مالزی، باعث شد که این کشور در صدر ده کشور برتر جذب گردشگر قرار گیرد و درآمدهای کلانی از این حوزه کسب کند؛ به طوری که پایتخت سیاسی خود را در کنار شهر قدیمی کوالالامپور، با بودجه‌ای که از جذب گردشگر کسب کرده بودند، ساختند. پذیرش این موضوع برای ما که تجربه جدی جذب گردشگر را نداریم، دشوار است اما حقیقت دارد.

حال، پس از آموزش عوامل مدیریتی و اجرایی، دولت و بخش خصوصی می‌توانند به صورت هماهنگ وارد اجرای برنامه مدون و کاربردی تهیه شده شوند. قطعاً یکی از بخش‌های برنامه، ایجاد بسترهای پذیرش گردشگر خواهد بود که از طریق تعیین بازارهای هدف تا نحوه اطلاع‌رسانی و تبلیغات، صدور سهل ویزا، تدابیر حمل و نقل مناسب و لذت‌بخش، اسکان مناسب و بومی ایرانی، تهیه برنامه‌های آیتینری و برنامه‌های اجرایی لذت‌بخش برای گردشگران مختلف (به‌ویژه گردشگران خوراک و نوشیدنی) در طول سفر و اقامت، تربیت تور لیدرهای متخصص، خوش‌اخلاق و حرفه‌ای، تهیه بروشور و اطلاعات از مقاصد گردشگری مختلف و ... باید مورد توجه خاص قرار گیرد.

مطالبه سوم: از متخصصان حوزه گردشگری

اصلی‌ترین مطالبه از متخصصان حوزه گردشگری، مطالبه‌گری از مسئولان و تمامی سازمان‌هایی است که به نوعی مسئولیت داشته و می‌توانند در روند پیشرفت کار مؤثر واقع شوند. وظیفه دیگری که می‌توان از این افراد توقع داشت، اطلاع‌رسانی به‌جا و به‌موقع برای مخاطبین مرتبط است. همچنین، تحقیقات و آموزش‌های متکی به تحقیقات و همگام با روش‌های پیشرفته روز دنیا در حوزه گردشگری از این گروه متخصصان مطلوب است.

مطالبه چهارم: از دانشگاه‌ها

قطعاً آموزش‌های عالی و کاربردی در صنعت گردشگری می‌تواند رشد و بالندگی مناسبی را برای تعالی این صنعت ایجاد کند. برای رشد و توسعه هر صنعتی، لازمه آن داشتن تخصص، اطلاعات و مهارت کافی برای انجام آن کار است. در نتیجه، تمامی عوامل باید در یک روند دائم، خود را با تحقیقات و آموزش‌های روز نسبت به ارتقاء سطح علمی و دانش خود اقدام نمایند. در این خصوص، دانشگاه‌های داخلی و بین‌المللی با حمایت مسئولان دولتی و بخش خصوصی می‌توانند قدم‌های مؤثری بردارند و جوانان علاقه‌مند را در این صنعت جذب کرده و به کار گیرند.

مطالبه پنجم: از مردم

ارتقاء سطح فرهنگ مردم برای جذب گردشگر در هر منطقه گردشگری بسیار مهم است. متأسفانه طی سال‌های اخیر شاهد بودیم که در برخی شهرها، گردشگران مورد ضرب و شتم و توهین قرار گرفتند و این عمل را به عنوان مبارزه با تهاجم فرهنگی یاد کردند! در حالی که قسمتی از برنامه باید به فرهنگ‌سازی در مردم و به‌ویژه جوامع محلی مقاصد گردشگری اختصاص یابد و با آموزش جامعه محلی و ایجاد سودهای مادی و معنوی، سطح آگاهی و فرهنگ را برای جذب گردشگر ارتقاء داد. مدیریت تخصصی جوامع محلی مقاصد گردشگری و استفاده از خود مردم محلی، همراه با آموزش و نظارت بر عملکرد آنان، با گذشت زمان و کسب تجربه، شاهد رشد و جذب گردشگران بیشتر خواهیم بود.

نکته مهم برای جذب گردشگر، احترام به عقاید و تفاوت‌های ظاهری، اعتقادی، فرهنگی و ... اوست. ما باید بدانیم گردشگر آمده تا با کشور، مردم، آداب و رسوم و ... ما آشنا شود و قرار نیست ما نظرات خودمان را به او تحمیل کنیم. اگر رفتار ما مناسب باشد، طبق عادت دیرینه و کهن ایرانیان و شهرت به مهمان‌نوازی، رفتار ما به دل مخاطبان نشسته و آنان را به فکر وامی‌دارد و ...

مطالبه ششم: از نویسنده (بنده)

مطالبه‌گری از حوزه‌های فوق را به صورت تیتروار و خلاصه مطرح کردیم. حال به نظر شما، چه مطالبه‌ای از نویسنده این مقاله باید طلب کرد؟ نظرتان را با سفرنویسان یا شماره مستقیم ۰۹۱۲۱۱۵۲۵۹۳ در میان بگذارید. از شما صمیمانه سپاسگزارم.

مطالبه هفتم: از شما (خواننده)

شما از کدام اشخاص، سازمان‌ها و ارگان‌ها، مطالبه‌گری را در حوزه گردشگری طلب می‌کنید؟ نظرات خود را با سفرنویسان به اشتراک بگذارید.

در خاتمه، از قدیم گفته‌اند: "حتی اگر بچه گریه نکند، مادر به او شیر نمی‌دهد." پس، فرهنگ مطالبه‌گری و پاسخگویی مسئولانه را از خود و جامعه آغاز کنیم.

ضمناً، مقالات آینده‌پژوهی در صنعت گردشگری خوراک به صور مختلف شامل مصاحبه‌های تخصصی، برنامه‌های زنده، برگزاری جلسات و ... ادامه خواهد داشت که به‌موقع به اطلاع شما خواهد رسید.

به امید اعتلای ایران عزیز و سلامتی و بهروزی مردم ایران شاد باشید.