مطالبات صنعت گردشگری؛ نقشه راه گردشگری

  محمد محب خدایی؛ معاون سابق جذب سرمایه و مشارکت شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی کل کشور   گردشگری ما نقشه راه دارد. چون ۵۰ سال است این مطالعات در کشور انجام شده است و در دوره‌هایی در کتابخانه‌ها قرار گرفته است. در خود وزارتخانه یا اینکه بخش خصوصی در یک رویه سنتی مسیر را پیش می‌برد. ما با توجه به شرایط سیاسی و وضعیتی که داریم، شاید امروز بعضی از محصولات گردشگری پاسخگوی جذب ما نباشند. در بحث برنامه‌ریزی گردشگری، یک‌سری موانع وجود دارد که هر کشوری بر اساس آن مزیت نسبی‌اش حرکت می‌کند. در دنیا منطقه‌ای که درآمدش از کشت آناناس بوده است، حالا با توجه به شرایط آب و هوایی و اقلیمی که پیش آمده است، تولیدش را از آناناس برده است به گردشگری و آن منطقه را به یک منطقه گردشگری تبدیل کرده است. ما در حوزه گردشگری زیارتی جامعه هدف ۴۰۰ یا ۶۰۰ میلیونی جمعیت شیعه را در جهان داریم، جمعیت بسیار خوبی است، با توجه به اینکه می‌توانند چند مقصد ما را پوشش دهند. اما در کنار آن برای تداوم گردشگری، باید برنامه‌ریزی شود که برای این ورودی مقدماتی از گردشگری زیارتی به گردشگری تفریحی هم آماده گردد. اینکه ما بخواهیم تمرکزی کنیم که حتما یک نقشه گردشگری باید وجود داشته باشد، در مقاطع زمانی با تغییراتی مواجه نشود و یا فصلی عمل نکند، کاملا اشتباه است. شرایط سیاسی حاضر به طوری است که گردشگری تاریخی و فرهنگی ما کم شده است. شاید خیلی از محصولات گردشگری دغدغه‌های سیاسی را داشته باشند. اما بعضی از محصولات گردشگری اصلا کاری به دغدغه سیاسی ندارند. ما در بحث یک ظرفیت سفر و خدمات گردشگری گیر کرده‌ایم. در نوروز امسال گفتیم سفرها اضافه شده است در حالی که هیچ قطار یا هواپیمایی اضافه نشد. فقط مردم به صورت خودرویی بیشتر این سفر را انجام دادند. در سفرهای خودرویی ما تکرار ورود را داریم. یعنی اگر کسی با هدف مشخص سفر کند در شهرهای مختلف (بین‌راه) ورود انجام می‌دهد و تعداد سفر بالا می‌رود. زمانی که شما بحث ۲۰میلیون را مطرح کردید، هر کشوری که بخواهد برنامه‌ریزی کند، یک هدف گذاری می‌کند و چشم‌انداز دارد. مثلا می‌گوید، باید به سقف ۲۰ میلیون برسم! شما یک شبه به ۲۰ میلیون گردشگر نمی رسید، شما با یک محدوده شروع می‌کنید و آن رفلکس‌هایی که خواهد داشت، باعث می‌شود که افراد ببینند که این صنعت ارزشمند است یا تغییر ماهیت آن برایشان مهم است. در سند راهبردی هم اشتباه ما این است که بخشی از سند راهبردی مداخلات بازیگرانی است که روشن نیست در بازی کل سیستم، چه نقشی دارند؟ ما در بحث سند راهبردی، اسناد بالادستی را داریم، بعد بحث سازمان‌ها را داریم و بعدش می‌رسیم به مستر پلن، اکشن پلن و ورد پلن؛ این به ما یک نقشه کلان می‌دهد. بعد در راهبردها ریز می‌شویم که به فرض من در محصول توریست سلامت چگونه باید حرکت کنم؟ در ابتدای ریاست آقای رئیسی دیدیم از صنعت گردشگری صحبت کردند، چه شد؟ چه کسی پشتیبانی کرد که اقتصاد گردشگری می‌تواند کشاورزی را نجات دهد؟ اقتصاد گردشگری می‌تواند اقتصاد مدیریت شهرها را نجات دهد! اقتصاد گردشگری می‌تواند صادرات کشور را نجات دهد. اکنون مناطق آزاد ما گرفتار یک سری موضوعات هستند، شهرهای‌مان گرفتار یک موضوعات دیگر. به جای اینکه کشاورزی کاملا فارغ از مباحث سیاسی حرکت خودش را داشته باشد، خودش را بیشتر سیاسی کرده است. خیلی موضوعات پیچیده شده است. تنها سیستمی که می‌توانسته است منجی باشد، صنعت گردشگری بوده است، البته از این جایگاه فعلی‌اش خیر، بلکه از جایگاه کالبدی، که این هم اتفاق نیفتاده است . ابتدا باید باور کنیم که باید در نگرش مان به صنعت گردشگری تحول ایجاد کنیم! ما تا زمانی که مهندسی گردشگری را پیاده نکردیم؛ مثل مهندسی پزشکی، مهندسی اعمالی، مهندسی اقتصاد و... در یک رویه و جاده تاریک حرکت می‌کنیم و این اتفاق به کشور کمک نخواهد کرد و ما همیشه همین گرفتاری را خواهیم داشت و با هم جمع خواهیم بود برای شنیدن حرف‌های تکراری، حرفهایی که دلسوزانه است، اما هیچ نتیجه ای ندارد و هیچ کمکی هم نمی‌کند! نمی‌شود بگوییم که ما صنعت گردشگری خودمان را بکر نگه داشته‌ایم. دنیا در حال تغییر و رشد است و تنها راهی که می‌تواند در این کشور خودروسازی را نجات دهد، همین است که این خودروها بر اساس متدولوژی گردشگری ساخته شود. کاری که خودروسازی دنیا انجام می‌دهد. در خودروسازی، رفرنس‌هایی را به شما معرفی می‌کنم که ببینید چقدر اینها دیده شده است. مثلا امروزه یک شرکت خودروسازی برای معرفی خودش و برند خودش، دارد از مسیر سفر استفاده می‌کند. از تعبیر بصری فضا استفاده می‌کند. طراحی داخلی را به طوری انجام می‌دهد که جذابیت میزبانی پیدا کند. و... اینکه بلیت‌ها را گران کرده‌اند، درست بوده است اما اگر، ما بابای پولداری به نام چاه نفت نداشتیم! کشورهایی که این امکان را ندارند، این سوبسیت را از کجا می‌خواهند بدهند؟ اگر فضا، فضای رقابتی باشد و به فضایی تبدیل شود که ما به شاخص‌ها و استاندارهای اصلی برگردیم، باور کنید همه‌چیز درست می‌شود. هیچ جای دنیا نمی‌آیند این کار را بکنند. در تک تک مباحثی که مطرح می‌کنم، تجربه عینی اش را داشته‌ام. سوالی مطرح شد بابت اینکه این برنامه‌ای که نوشته شده است به روزسازی می‌خواهد یا خیر؟ این برنامه‌ای که در گردشگری وجود دارد یک ظرفیت هوشمندی است که به شما مثل یک سیستمی که واردش می‌کنید خودش را براساس آن دیتا به روز می‌کند. یعنی عملا روش‌های زایشی ایجاد می‌کند. رویه‌ها و استاندارهای جهانی در این حوزه‌ها تعریف شده است. زمانی که به شما تاکید می‌کند که روی محصولات حرکت کنید، مثل تابعی که یک دامنه از مجهولات را به شما می‌دهد. یعنی شما از آن دامنه براساس تابع ثابت می‌توانید مجهولات را در سیستم بگذارید. اگر در مورد گردشگری زیارتی صحبت می‌کنید، ماهیت گردشگری زیارتی مانند گردشگری تفریحی نیست که افراد به خاطر موارد متعددی بیایند. زیر‌ساخت‌هایی که در حوزه‌ی زیارت فعال هستند، نقش تعیین کننده دارند‌. مثلا اربعین یک حرکت خاصی است، که می‌تواند به عنوان یک ظرفیت گردشگری برای عراق اتفاق بیافتد. در گردشگری داخلی، می‌بینیم در ایام اربعین، محرم، عاشورا و تاسوعا، خیلی از کاروان‌ها به طرف حرم امام رضا حرکت می‌کنند یا خیلی از شهرها در مکان امامزاده‌ها، مراسم خاص دارند‌. ما نمی‌توانیم محدودیت‌ها را کتمان کنیم. یک متدلوژی و پلنی وجود دارد که در ذات یک دانش خاص نهفته است. ما می‌توانیم بازدهی و بهره‌وری آنها را بیشتر کنیم. تا زمانی که آژانس‌های ما به واقعیت اتاق فکر گردشگری برنگشتند، این اتفاقات رقم نخواهد خورد. چون مرکز ثقل این که این جزایر بتوانند در یک نقطه اتکایی ظرفیت خودشان را بروز دهند، همین آژانس‌ها هستند. اگر ما آموزش را به عنوان سرمایه‌گذاری نگاه کنیم. آن هم نه سرمایه‌گذاری که دولت باید انجام دهد. فردی در زندگی‌اش ریسک می‌کند در یک کارخانه برای تولید ثروت، برای خودش سرمایه گذاری می‌کند. اگر فرد احساس کند که از پیدا کردن دانش می‌تواند صاحب ثروت شود، طبیعتا سعی می‌کند آن را بیاموزد.