مالکیت طبیعت در دستان کیست؟

سه مورد از گران‌ترین کالاهای جهان عبارتند از: طلا، کوکائین و شاخ کرگدن

از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۹۵، کرگدن‌های سیاه به خاطر شاخ‌هایشان قتل‌عام شدند. برآورد می‌شود جمعیت کرگدن‌های آفریقا از دست‌کم ۶۵ هزار رأس در میانه‌ی قرن بیستم، به تنها چند صد رأس در پایان آن کاهش یافته است. برای مدتی، انقراض اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسید. اکنون – به آرامی – این روند در حال تغییر است.

برای درک بخشی از این دگرگونی، باید به کمپ کرگدن صحرا در شمال غربی نامیبیا سر بزنید. آنچه حدود بیست سال پیش به عنوان یک ایستگاه تحقیقاتی کرگدن آغاز به کار کرد، امروزه یک اقامتگاه اختصاصی سافاری است. مهمانان هر شب دور آتش جمع می‌شوند، داستان‌ها را به اشتراک می‌گذارند و امیدوارند نگاهی به یکی از نادرترین جانوران روی کره خاکی بیندازند. اما این کمپ چیزی فراتر از آسمان پرستاره و دیدارهای نفس‌گیر است. جادوی واقعی آن، در واقع، در چیزی بسیار عادی‌تر نهفته است: قراردادهای اجاره زمین.

«کمپ کرگدن صحرا به مدت ۲۱ سال است که پول را به یک صندوق اعتماد جامعه واریز می‌کند»، وینسنت شکس، مدیر تأثیر گروه در شرکت وایلدرنس که این سایت را اداره می‌کند، توضیح می‌دهد. از حدود ۲.۲ میلیون هکتار زمینی که توسط این شرکت مدیریت می‌شود، تنها دو درصد به صورت خصوصی در مالکیت است. ۹۸ درصد باقی‌مانده یا متعلق به دولت – به عنوان بخشی از یک پارک ملی – یا به مردم محلی، به عنوان بخشی از یک صندوق اعتماد جامعه است. ساکنان محلی سپس تصمیم می‌گیرند چگونه از زمین استفاده کنند، که اغلب یک ارائه‌دهنده گردشگری را در ازای دریافت حق اجاره به کار می‌گیرند. «در دامارالند، جایی که کمپ کرگدن صحرای ما واقع شده، این صندوق از آن پول برای استخدام نگهبانانی استفاده می‌کند که از کرگدن‌ها مراقبت می‌کنند»، وینسنت می‌گوید. «درآمد بیشتر به معنای نگهبانان بیشتر است. نگهبانان بیشتر به معنای کرگدن‌های بیشتر».

این الگو به شکلی آرام، انقلابی است. «حفاظت دیگر فقط به معنای پنل‌های خورشیدی و دستگاه‌های صرفه‌جویی در آب نیست»، وینسنت می‌گوید. فعالیت به شیوه‌ی پایدار حداقل الزام است. «این حتی یک نسخه از مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها هم محسوب نمی‌شود»، او اضافه می‌کند، جایی که بخشی از درآمد یک شرکت صرفاً اهدا می‌شود. وایلدرنس فراتر رفته و حفاظت از زمین و ایجاد درآمد برای جوامع محلی را «در بطن» کسب‌وکار و زنجیره تأمین خود گنجانده است.

بیش از ۹۰ درصد کارکنان از افراد بومی هستند. تأمین نیازها محلی است. آموزش محلی است. پول حاصل از اقامتگاه به مدارس محلی، غذا و کمک هزینه تحصیلی برای جوانان می‌رود. در کمپ کرگدن صحرا، کل جامعه در موفقیت این پروژه سهم دارند.

برای سازمان‌هایی که امیدوارند از این رویکرد الگوبرداری کنند، وینسنت سه توصیه ارائه می‌دهد. نخست، حفاظت باید از سوی رهبری سازمان هدایت شود. «این چیزی نیست که در یک دفتر در انتهای راهرو اتفاق بیفتد – بلکه در هر دفتری جریان دارد»، او می‌گوید. دوم، به منابع اختصاصی نیاز دارد. وایلدرنس بیش از ۲۵ کارمند دارد که تنها بر تأثیر شرکت بر مردم و حیات وحش متمرکز هستند. در نهایت، کسب‌وکارها باید پیشرفت خود را اندازه‌گیری و گزارش کنند. این شرکت هر ماه داده‌هایی را از هر یک از کمپ‌های سافاری خود جمع‌آوری می‌کند و گزارش‌هایش را به صورت عمومی در اینترنت منتشر می‌کند. با این سطح از موفقیت، این کار نه تنها شفافیت، که نوعی تبلیغات است.

امروز، تعداد کرگدن‌های سیاه در مناطق حفاظت‌شده جامعه‌محور نامیبیا در حال افزایش است. این یکی از بزرگترین جمعیت‌های باقی‌مانده کرگدن در جهان است که بدون حصار زندگی می‌کنند. و تأثیر وایلدرنس در حال گسترش است – این شرکت اکنون بیش از ۶۰ کمپ در هفت کشور آفریقایی اداره می‌کند. هدف آن‌ها برای سال‌های آینده، دو برابر کردن میزان زمینی است که به حفاظت از آن کمک می‌کنند. در سیستمی که زمین بسیار مورد تقاضاست – نه تنها برای شکار غیرقانونی حیات وحش، که برای کشاورزی فشرده و معدن‌کاوی – گاهی بهترین راه برای نجات طبیعت، کسب درآمد از آن است.

شاخ کرگدن همچنان یکی از باارزش‌ترین کالاهای جهان باقی مانده است. اما با انگیزه‌های درست، گونه‌های در معرض خطر، ارزشی بیش از وزن خود در طلا دارند.