کانون طبیعت گردی: چطور گردشگری ایران را بهتر می‌کند؟

مصاحبه سهند عقدایی پیرامون تشکیل کانون طبیعت گردی

 صنعت گردشگری: زیرشاخه‌های متعدد و چالش‌های توسعه 

صنعت گردشگری، یکی از پررونق‌ترین صنایع جهان است که با زیرشاخه‌های بی‌شماری همراه است. یکی از این زیرشاخه‌ها، طبیعت گردی است که در این زمینه، تعامل بسیاری از صنایع با یکدیگر وجود دارد. برای پیشرفت و توسعه این صنعت، ایجاد کانون‌ها، انجمن‌ها و گروه‌های مختلف ضروری است تا همکاری‌ها و هماهنگی‌ها را تسهیل کنند. در این راستا، مجله سفرنویسان مصاحبه‌ای با سهند عقدایی، مدیر عامل دفتر خدمات مسافرتی اسپلیت البرز و عضو هیئت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران، برگزار کرده است تا به شما بیشتری درباره اهداف و دلایل تشکیل کانون طبیعت‌گردی آشنا شوید.

• آیا تشکیل کانون طبیعت‌گردی به عنوان یک ساختار هماهنگ‌کننده می‌تواند مشکلات ناشی از پراکندگی انجمن‌ها را حل کرده و به توسعه حرفه‌ای گردشگری سلامت در ایران کمک کند؟

 تشکیل کانون طبیعت‌گردی در سال‌های گذشته، ما را تحت عنوان آژانس‌های تخصصی طبیعت‌گردی می‌شناختند. اما پیشنهاد ایجاد یک انجمن تخصصی طبیعت‌گردی به صورت جداگانه، با توجه به وجود انجمن‌ها و جوامع مختلفی مانند جامعه تورگردانان، جامعه صنفی ایران، انجمن صنفی تهران، جامعه گردشگری الکترونیک و دیگر نهادهای مشابه، منجر به این نتیجه شد که این کار الزاماً به نفع صنف نخواهد بود. در واقع، ایجاد انجمن‌های متعدد می‌تواند روند واگرا ایجاد کند و همگرایی لازم برای توسعه صنف را کاهش دهد. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم به جای تشکیل یک انجمن جدید، کانونی ایجاد کنیم که بتواند تمام کمیته‌های مختلف طبیعت‌گردی را در قالب یک ساختار واحد جمع‌آوری کند. این کانون ثبت رسمی ندارد و هدف از آن ایجاد یک انجمن جدید نیست، بلکه نقش آن تنظیم و هماهنگی بین بخش‌های مختلف آژانس‌ها و کمیته‌های فعال در حوزه طبیعت‌گردی است.

وظیفه اصلی این کانون ایجاد هم‌گرایی بین تورگردانان طبیعت‌گردی، آژانس‌ها و دفاتر خدمات مسافرتی فعال در این حوزه است. این شامل کسانی می‌شود که در انجمن‌های مختلف حضور دارند و حتی آن‌هایی که در هیچ‌یک از این نهادها عضو نیستند اما در حوزه طبیعت‌گردی فعالیت می‌کنند. کانون به عنوان یک پل ارتباطی عمل می‌کند و به ایجاد مسیری مشترک برای همه این فعالان کمک می‌کند. عضویت در این کانون نیز بدون شرایط خاصی است؛ فقط کافی است فرد یا آژانس در حوزه طبیعت‌گردی فعال باشد یا علاقه‌مند به فعالیت در این زمینه باشد. البته علاوه بر تورگردانان و دفاتر خدمات مسافرتی، راهنمایان و برخی دیگر از فعالان در رسانه‌ها نیز در کنار ما حضور دارند و به این کار همراهی می‌کنند، اما عمده اعضای اصلی کانون شامل تورگردانان و دفاتر خدمات مسافرتی فعال در حوزه طبیعت‌گردی هستند. مجله سفرنویسان نیز در این مسیر به عنوان یکی از حامیان اصلی این کانون، نقش مهمی در ترویج و توسعه طبیعت‌گردی در ایران ایفا می‌کند.     

• آیا ساماندهی تخصصی بازاریابی در حوزه طبیعت‌گردی می‌تواند دغدغه‌های موجود را کاهش داده و به توسعه پایدار گردشگری سلامت در ایران کمک کند؟

مهم‌ترین مسئله برای ما در حوزه طبیعت‌گردی، بازاریابی تخصصی است که تاکنون به صورت انفرادی در آژانس‌ها انجام می‌شده و هرگز به صورت صنفی مطرح نبوده است. در گذشته، حضور ما در نمایشگاه‌های خارجی تنها محدود به نمایشگاه‌های عام بوده و امکان دسترسی به مشتریان خاص طبیعت‌گردی را فراهم نکرده است. برای حل این چالش، باید رویدادهای تخصصی مانند رودشوهای طبیعت‌گردی را ایجاد کنیم و فم‌تورهایی (تورآشنا سازی) را در ایران به‌گونه‌ای ساماندهی کنیم که تورگردانان خارجی نیز در این دست رویدادها شرکت کنند. تاکنون فم‌تور در حوزه طبیعت‌گردی اجرا نشده است و این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اختصاص بودجه است.

ما باید فم‌تورهای تور اپراتورهای طبیعت‌گردی را هم در داخل و هم در خارج از کشور اجرا کنیم. مقاصد معروف طبیعت‌گردی از قاره آفریقا گرفته تا آسیا و آمریکای جنوبی، فرصت‌های مناسبی برای این نوع از بازاریابی هستند. این فعالیت‌ها باید با مشارکت ایرلاین‌ها و بخش‌های توریستی کشورهای مقصد انجام شود. تاکنون فعالیت‌های ما عمدتاً معطوف به تورهای شهری، تورهای فرهنگی و تورهای انبوه بوده است، اما حالا برنامه‌ریزی برای فم‌تورهای خارجی نیز در دستور کار قرار دارد. یکی از دغدغه‌های اصلی ما، ساماندهی تخصصی بازاریابی در حوزه طبیعت‌گردی است که مجله سفرنویسان نیز به‌عنوان یکی از حامیان اصلی این حوزه، نقش مهمی در ترویج و توسعه طبیعت‌گردی در ایران ایفا می‌کند.

• آیا ساماندهی و ترغیب فعالان غیرمجاز به کسب مجوزهای قانونی می‌تواند مشکلات موجود در حوزه گردشگری سلامت را کاهش دهد و بازار این صنعت را متحول کند؟

در حال حاضر، تعداد زیادی از افراد بدون دریافت مجوز به اجرای تورها مشغول هستند و از طریق پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام تبلیغات انجام می‌دهند. این فعالیت‌ها بدون رعایت مراحل قانونی، پرداخت مالیات و اخذ مجوز صورت می‌گیرد که هم برای تورهای داخلی و هم برای تورهای خروجی و ورودی مشکلاتی ایجاد کرده است. ما به شدت مطالبه سامان‌دهی در این بخش هستیم. البته منظور ما این نیست که این افراد و علاقه‌مندانی که بدون مجوز فعالیت می‌کنند، از عرصه کار محروم شوند؛ بلکه هدف ما ترغیب آن‌ها به فعالیت قانونی است. باید شرایطی فراهم شود که این افراد به راحتی بتوانند مجوزهای لازم را دریافت کرده و به صورت قانونی وارد بازار شوند. اگر پس از تسهیل این شرایط، همچنان افرادی به فعالیت غیرقانونی ادامه دهند، آن‌گاه برخورد قانونی ضروری خواهد بود. مجله سفرنویسان نیز در این مسیر، به عنوان یکی از حامیان توسعه گردشگری سلامت در ایران، نقش مهمی در اطلاع‌رسانی و ترویج فعالیت‌های قانونی ایفا می‌کند.

• آیا طبیعت‌گردی با داشتن ۳۰% سهم از بازار گردشگری ایران، ظرفیت لازم برای تبدیل شدن به یکی از محورهای اصلی توسعه گردشگری سلامت را دارد؟

می‌توان با اطمینان گفت که طبیعت‌گردی در سال‌های اخیر به یکی از بخش‌های پررونق بازار گردشگری ایران تبدیل شده است. در گذشته، طبیعت‌گردی به عنوان یک نیچ مارکت یا بازار خاص شناخته می‌شد، اما امروزه به یک بازار عام و عمده تبدیل شده و حدود ۳۰% از سهم گردشگری کشور را در بر می‌گیرد. در داخل کشور، شاهد افزایش چشمگیر مقاصد بوم‌گردی هستیم که توسط گردشگران انتخاب می‌شوند. ده‌ها اقامتگاه بوم‌گردی در مناطق مختلف از جمله کویرها، کوهپایه‌ها، مناطق جنگلی، ساحل‌های جنوب و جزیره‌ها تاسیس شده‌اند و به میزبانی از مسافران طبیعت‌گردی مشغول هستند. البته باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از این گردشگران به صورت ایندیویژوال و با تورگردان‌های غیرمجاز سفر می‌کنند و تنها بخشی از آن‌ها از طریق آژانس‌های مجاز فعالیت می‌کنند.

در حوزه طبیعت‌گردی خارجی نیز شاهد روندی مشابه هستیم. در دوران اپیدمی کرونا که بسیاری از مقاصد گردشگری خارجی تعطیل بودند، تورهای طبیعت‌گردی به مقاصد مختلفی مانند کنیا، اوگاندا، آمازون، برزیل، سریلانکا و حتی مناطق قطبی روسیه ادامه یافت. در حوزه ورودی نیز شاهد اقبال زیادی به مقاصد طبیعت‌گردی ایران هستیم. صعود به دماوند، اسکی کوهستانی و فعالیت‌های ترکینگ و راهپیمایی در ایران، توجه زیادی از سوی تورگردانان خارجی را به خود جلب کرده است. کشورهای خاورمیانه نیز به دلیل تمایل به مقاصد جنگلی و ییلاقی ایران، بازار پتانسیل بالایی برای این حوزه هستند. در مجموع، طبیعت‌گردی دیگر یک نیچ مارکت نیست و به یکی از مهم‌ترین بخش‌های گردشگری در ایران تبدیل شده است. مجله سفرنویسان نیز در این مسیر، به عنوان یکی از حامیان توسعه طبیعت‌گردی در ایران، نقش مهمی در اطلاع‌رسانی و ترویج این حوزه ایفا می‌کند.

• آیا کانون طبیعت‌گردی با تکیه بر خرد جمعی و منابع داخلی می‌تواند دغدغه‌های صنف را کاهش داده و به توسعه پایدار گردشگری سلامت در ایران کمک کند؟

برای توسعه ظرفیت، افزایش سهم بازار، کاهش دغدغه‌ها، افزایش شفافیت فضای کار و وصول مطالبات، روش منحصر به فردی وجود دارد که متکی به خودمان است. در این روش، توراپراتورها و تورگردانان با گرد هم آمدن و بهره‌گیری از خرد جمعی، برنامه‌ای را تدوین می‌کنند که بر اساس منابع و توانایی‌های داخلی استوار باشد. این برنامه‌ها نه بر پایه کمک‌های دولتی یا بخش‌های دیگر، بلکه با اتکا به دانش، منابع، توانایی‌ها و سرمایه خود صنف تعریف و اجرا می‌شوند. البته دریافت کمک از بخش دولتی یا سایر نهادها می‌تواند مکمل این فرآیند باشد، اما هرگز نباید به عنوان نقطه شروع یا اصلی‌ترین اتکا در نظر گرفته شود. این رویکرد کلی که بر اساس خوداتکایی و توانمندسازی بخش خصوصی استوار است، به نظر ما الگویی است که باید در تمامی بخش‌های خصوصی اجرایی شود تا دیدگاه وابستگی به کمک‌های دولتی کنار گذاشته شود و صنف بتواند با قدرت و استقلال به اهداف خود دست یابد. مجله سفرنویسان نیز در این مسیر، به عنوان حامی اصلی توسعه گردشگری سلامت در ایران، نقش مهمی در اطلاع‌رسانی و ترویج این رویکرد ایفا می‌کند.