ارگ نوشیجان؛ شاهکار معماری ایران باستان در مسیر ثبت جهانی

پایگاه خبری سفرنویسان-قدیمی‌ترین نیایشگاه خشتی جهان در انتظار ثبت جهانی

ارگ باستانی نوشیجان، یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی ایران، با قدمتی نزدیک به هفت هزار سال، در مسیر ثبت جهانی یونسکو قرار گرفته است. این بنا که به عنوان نخستین نیایشگاه خشتی و از مهم‌ترین بناهای دوره مادها شناخته می‌شود، دارای ۱۶ شاخصه مهم برای ورود به فهرست میراث جهانی است. مسئولان استان همدان و نمایندگان مردم ملایر در مجلس، با هدف تحقق این امر، مکاتباتی را برای تسریع در ثبت جهانی این اثر انجام داده‌اند.

ابراهیم جلیلی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ملایر، در این باره اظهار داشت: "با توجه به مطرح شدن ثبت جهانی معابد دوران ماد، ارگ نوشیجان می‌تواند به عنوان نمادی از معماری کهن ایرانی در فهرست یونسکو قرار گیرد."

تلاش‌ها برای ثبت جهانی ارگ نوشیجان

به گفته جلیلی، برگزاری نشست‌های تخصصی با محوریت این بنا، تهیه فیلم مستند از حفاری‌های انجام‌شده و همکاری‌های بین‌المللی از جمله اقداماتی است که در راستای این هدف انجام شده است. فیلم مستند ۱۸ دقیقه‌ای که در زمان حفاری‌های این اثر تاریخی توسط باستان‌شناس معروف، "روت استروناخ"، تهیه شده، اخیراً به زبان فارسی دوبله شده است و به عنوان یک منبع مستند از تاریخ این بنا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ارگ نوشیجان شامل مجموعه‌ای از فضاهای آئینی و عبادی است که مهم‌ترین آنها معبد چلیپا، تالار ستون‌دار و آتشکده جبهه غربی هستند. این ساختار منحصر به فرد، علاوه بر دارا بودن ویژگی‌های معماری بی‌نظیر، نشان‌دهنده تمدن و فرهنگ غنی ایران باستان است.

بیشتر بخوانید:

توسعه پایدار گردشگری

گردشگری و توسعه پایدار

مقایسه گردشگری پایدار با دیگر انواع گردشگری

ویژگی‌های منحصر به فرد نوشیجان

این دژ-معبد که در ۱۵ کیلومتری شمال غرب ملایر و روبه‌روی روستای شوشاب قرار دارد، سوم اسفند ۱۳۴۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. حفاری‌های علمی آن از سال ۱۳۴۱ به سرپرستی "استروباخ" آغاز شد و در نتیجه کاوش‌های انجام‌شده، سه طبقه فرهنگی در این بنا شناسایی شد.

طبقه اول این بنا متعلق به دوره مادها بوده و شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که این تمدن از نیمه قرن هشتم تا نیمه قرن ششم پیش از میلاد در این منطقه استقرار داشته‌اند. معماری برجسته این بنا شامل ۹ بنای اصلی از جمله تالار آپادانا، تالار مرکزی، اتاق‌های انبار، تونل‌ها و حصار دژ است. این مجموعه به عنوان یکی از مهم‌ترین نمونه‌های معماری اولیه ایرانی، الگوی بسیاری از بناهای تاریخی بعدی در فلات ایران محسوب می‌شود.

میراث فرهنگی و اهمیت تاریخی نوشیجان

ارگ نوشیجان، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین بناهای مذهبی ایران، همواره مورد توجه باستان‌شناسان و تاریخ‌پژوهان بوده است. از ویژگی‌های مهم این بنا، خشتی بودن آن و استفاده از معماری مستحکم و منحصربه‌فردی است که در دوران مادها پایه‌گذاری شده است.

این بنای تاریخی، علاوه بر ارزش‌های معماری و تاریخی، بازتابی از هویت ملی و فرهنگی ایران است. به گفته جلیلی، ثبت جهانی این اثر نه تنها به معرفی هرچه بهتر میراث باستانی ایران در سطح بین‌المللی کمک خواهد کرد، بلکه می‌تواند باعث توسعه گردشگری در منطقه و جذب بیشتر گردشگران داخلی و خارجی شود.

برنامه‌های توسعه گردشگری در ملایر

شهرستان ملایر با دارا بودن بیش از ۳۵۰ اثر تاریخی و فرهنگی، یکی از مهم‌ترین مراکز تاریخی ایران محسوب می‌شود. از دیگر آثار برجسته این منطقه می‌توان به دژهای تاریخی جوراب، انوج و پری و همچنین معماری منحصر به فرد "دستکند زیرزمینی سامن" اشاره کرد. به گفته مسئولان محلی، تمامی این آثار پتانسیل قرارگیری در فهرست جهانی یونسکو را دارند.

همچنین در سال‌های اخیر اقدامات گسترده‌ای در زمینه برندینگ فرهنگی این شهرستان انجام شده است که از آن جمله می‌توان به کسب عنوان جهانی مبلمان‌منبت، نظام تولید انگور و برندهای ثبت‌شده در حوزه میراث ناملموس اشاره کرد. به گفته جلیلی، ثبت جهانی نوشیجان می‌تواند به عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای فرهنگی و تاریخی این شهرستان محسوب شود و هویت معماری و تاریخی این منطقه را بیش از پیش احیا کند.

چشم‌انداز آینده

با توجه به موقعیت استراتژیک این بنای باستانی و نقش آن در بازتاب فرهنگ و تمدن کهن ایران، مسئولان امیدوارند که ارگ نوشیجان به زودی در فهرست جهانی یونسکو قرار گیرد. در صورت تحقق این امر، ظرفیت‌های تاریخی و گردشگری استان همدان و شهرستان ملایر بیش از پیش مورد توجه قرار خواهند گرفت و تحولی بزرگ در حوزه گردشگری فرهنگی و تاریخی این منطقه ایجاد خواهد شد.