اتاق فکر و کنسرسیوم گردشگری: راهکارهای استراتژیک برای توسعه و شکوفایی گردشگری ایران

پایگاه خبری سفر نویسان- مصاحبه با دکتر محب خدایی – معاون اسبق وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حاشیه کنگره دولت چهاردهم و اتاق فکر گردشگری.   

در سخنرانی‌تان به ظرفیت‌های گردشگری ایران اشاره کردید به نظر شما چرا این ظرفیت‌ها هنوز به طور کامل به کار گرفته نشده‌اند؟

 گردشگری ایران دارای دو بُعد اساسی است. بخش اول، ظرفیت‌های عمومی است که شامل نیازهای اصلی سفر مانند حمل‌ونقل، اقامت، و جاذبه‌های دیدنی می‌شود. متأسفانه ما در این بخش همچنان به شیوه‌های سنتی تکیه کرده‌ایم. در حالی که باید با نگاهی تخصصی و مدرن به بهبود این زیرساخت‌ها بپردازیم، همچنان به روش‌های قدیمی وابسته‌ایم که مانع از شکوفایی این بخش شده است.   بخش دوم که حتی مهم‌تر است، نگاه علمی و دانشی به صنعت گردشگری است. این بُعد به ماهیت ساختاری و مفهومی گردشگری مربوط می‌شود و در ایران تقریباً نادیده گرفته شده است. نبود این نگاه عمیق و تخصصی باعث شده که صنعت گردشگری نتواند جایگاه واقعی خود را در کشور پیدا کند. در این بخش، هر مفهوم و کلمه، معنای ویژه‌ای دارد و اگر بتوانیم ظرفیت‌های گردشگری را به‌عنوان یک ابزار کلیدی برای تحول اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ببینیم، آن وقت این صنعت می‌تواند در همه بخش‌های کشور نقش مهمی ایفا کند.   اما مسئله اینجاست که ما هنوز از ظرفیت‌های عظیم طبیعی و تاریخی خود به‌طور کامل بهره‌برداری نکرده‌ایم. یکی از نمونه‌های بارز این موضوع، گردشگری غذایی است. برای مثال، هنر آشپزی ایرانی باعث شده که سبک غذایی ایران در جهان شناخته شود. اما ما دو رویکرد مهم در گردشگری غذایی داریم: برخی صرفاً بر مزه تأکید می‌کنند، اما بسیاری از کشورها از غذا به‌عنوان یک ابزار فرهنگی و حتی پیام‌رسان استفاده می‌کنند. برای مثال، غذا می‌تواند ابزاری برای سلامتی، تندرستی و حتی ایجاد ارتباطات دیپلماتیک و فرهنگی باشد. ما هنوز نتوانسته‌ایم این پتانسیل‌های بی‌نظیر را به مخاطبان داخلی و جهانی به‌درستی معرفی کنیم.در نتیجه، ناتوانی ما در استفاده از این فرصت‌ها باعث شده که گردشگری ایران نتواند به جایگاه واقعی خود در اقتصاد ملی برسد. این مشکل، به‌نوعی یکی از بزرگ‌ترین موانع رشد این صنعت است. اگر می‌خواهیم گردشگری ایران پیشرو شود، باید از این ظرفیت‌ها به‌صورت آگاهانه و استراتژیک بهره‌برداری کنیم. 

  آیا به نظر شما دولت آمادگی پذیرش این نقش محوری گردشگری را دارد؟ 

شاید سوال بهتر این باشد: چرا باید دولت گردشگری را در جایگاه محوری بپذیرد؟! وقتی ما هنوز جایگاه واقعی این صنعت را به‌درستی نشان نداده‌ایم و خودمان هم باور قوی نسبت به توانمندی‌های آن نداریم، چرا باید انتظار داشته باشیم که دولت و دیگر بخش‌ها ریسک کنند و گردشگری را به‌عنوان یک موتور محرک برای حل مشکلات بپذیرند؟ هنوز هم نگاه بسیاری به گردشگری، یک صنعت وابسته به یارانه و درآمدهای نفتی است و این طرز تفکر کاملاً نادرست است.   واقعیت این است که گردشگری، اگر به‌درستی مدیریت و معرفی شود، می‌تواند به یکی از قدرتمندترین ابزارها برای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شود. بسیاری از شهرها و مناطق ایران پتانسیل‌های بی‌نظیری برای درآمدزایی پایدار از طریق گردشگری دارند. با این حال، ما خودمان هنوز نتوانسته‌ایم به‌درستی این پتانسیل‌ها را به تصویر بکشیم. نتیجه آن هم این است که کشور به شدت به درآمدهای نفتی وابسته مانده است، در حالی که گردشگری به‌عنوان یک اقتصاد هم‌افزا می‌تواند عدالت اقتصادی را برقرار کند و از منابع پایدار و تجدیدپذیر، ثروتی واقعی برای کشور تولید کند.   اما، این موفقیت زمانی به دست می‌آید که ما ابتدا روی افزایش بهره‌وری وضعیت موجود تمرکز کنیم، نه اینکه مدام به دنبال توسعه بدون پشتوانه و صرفاً جذب سرمایه‌گذاری باشیم. متأسفانه هنوز در کشور، سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری جذابیت کافی ندارد، و بدون بهبود زیرساخت‌ها و بهره‌وری، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که گردشگری به نقش محوری خود در اقتصاد دست پیدا کند.  

 شما به نقش بخش خصوصی نیز اشاره کردید چگونه می‌توان بخش خصوصی را در صنعت گردشگری تقویت کرد؟

 بخش خصوصی بدون شک می‌تواند نقش بسیار مهمی در توسعه گردشگری ایران ایفا کند. تجربه کشورهای موفق در این زمینه نشان داده است که همکاری دولت با بخش خصوصی می‌تواند به تحولاتی بزرگ منجر شود. کشورهایی مانند ترکیه و دبی نمونه‌های موفقی از این همکاری را به نمایش گذاشته‌اند. آنها با بهره‌گیری از مشارکت بخش خصوصی، به ویژه در حوزه‌های گردشگری سلامت، زیارت و گردشگری تجاری، توانسته‌اند گردشگران زیادی را جذب کنند و اقتصاد خود را تقویت کنند. در ایران، باید به سمت ایجاد بستری برویم که در آن بخش خصوصی بتواند نقش فعال‌تر و محوری‌تری ایفا کند. این نیاز به حذف موانع بوروکراتیک، حمایت‌های دولتی و ارائه تسهیلات به سرمایه‌گذاران دارد. همچنین باید فرهنگ گردشگری به گونه‌ای تغییر کند که فعالان این حوزه از نقش واسطه‌گری خارج شوند و به سمت توسعه و ارائه خدمات نوآورانه پیش بروند. ما نمی‌توانیم تنها به فروش تورها و واسطه‌گری اکتفا کنیم؛ بلکه باید به دنبال ایجاد فرصت‌های جدید در حوزه‌های مختلف گردشگری باشیم. (ا

تاق فکر و کنسرسیوم گردشگری) 

  آیا شما به استفاده از فناوری‌های نوین در گردشگری اعتقاد دارید؟ 

بدون شک استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند تحولی بزرگ در صنعت گردشگری ایران ایجاد کند. در دنیای امروز، گردشگری با ابزارهای فناوری عجین شده است. یکی از مهم‌ترین فناوری‌هایی که می‌تواند به توسعه گردشگری کمک کند، استفاده از "گیم‌فیکیشن" است. به وسیله این ابزارها، می‌توانیم تجربه سفر و گردشگری را با عناصر سرگرم‌کننده و بازی‌سازی ترکیب کنیم تا گردشگران جذب شوند و به شیوه‌ای متفاوت با مقصد سفر خود ارتباط برقرار کنند. بسیاری از کشورهای پیشرفته از این فناوری‌ها استفاده می‌کنند و نتایج بسیار خوبی هم به دست آورده‌اند. همچنین در بحث مهندسی گردشگری، ما می‌توانیم از داده‌های بزرگ (Big Data) و هوش مصنوعی برای تحلیل رفتار گردشگران استفاده کنیم و استراتژی‌های دقیقی برای جذب آنان طراحی کنیم. فناوری‌های جدید این امکان را به ما می‌دهد که بهتر بتوانیم نیازها و ترجیحات گردشگران را بشناسیم و خدمات بهتری به آنان ارائه دهیم. همچنین استفاده از فناوری‌های نوین در بازاریابی و تبلیغات گردشگری می‌تواند به ما کمک کند تا ایران را به عنوان یک مقصد گردشگری جذاب به جهان معرفی کنیم. باید به این سمت حرکت کنیم و از فناوری به عنوان یک ابزار کلیدی در تحول صنعت گردشگری بهره ببریم. (

اتاق فکر و کنسرسیوم گردشگری)  

 در پایان، چه توصیه‌ای برای مسئولان صنعت گردشگری دارید؟ 

توصیه من این است که مسئولان نباید تنها به چشم‌اندازهای بلندمدت و برنامه‌های کلان اکتفا کنند. باید همزمان با برنامه‌ریزی‌های کلان، اقدامات عملیاتی و اجرایی را در اولویت قرار دهند. گردشگری یک صنعت پویا و حساس است وباید با دقت، استراتژی‌های اجرایی در جهت تقویت زیرساخت‌ها، تسهیل فرآیندهای سرمایه‌گذاری و حمایت از بخش خصوصی تنظیم شود.

 اتاق فکر و کنسرسیوم گردشگری)     

 ویژه نامه صنع گردشگری و دولت چهاردهم دانلود رایگان  ما را در لینکدین دنبال کنید : لطفا کلیک کنید.