تهران، مقصدی پنهان: چگونه فوبیای ایران را از ذهن گردشگران پاک کنیم؟

بررسی نقش شهرداری‌ها در توسعه گردشگری شهری

یحیی جهانگیری، استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با مجله سفرنویسان و در میزگرد بررسی نقش شهرداری‌ها در توسعه گردشگری شهری، به بررسی این موضوع از مناظر متفاوت پرداخت و اظهار داشت: کمیته حقوق شهروندی شورای شهر تهران، جزو آخرین مصوبه‌های شورای شهر تهران بوده و در دوره جدید این کمیته، زیر نظر کمیسیون حقوقی نظارت قرار گرفته است. بررسی مسئله گردشگری از حوزه حقوق شهروندی، مسئله‌ای است که باید به آن توجه ویژه نشان داد.

چالش‌های تصویر ذهنی از ایران و تهران در خارج

جهانگیری در ادامه به بررسی این مسئله از دو منظر حقیقی و حقوقی پرداخت و گفت: واقعیت این است که تهران، برای گردشگر و توریست خارجی که می‌خواهد ایران را بشناسد، اصلاً مسئله و دغدغه نیست. اگر شما از گردشگران خارجی بپرسید، به محض ورود به ایران می‌خواهید به کجاها سفر کنید و کدام شهرها را ببینید؟ تهران اصلاً به حافظه نمی‌آید که بگوییم به عنوان گزینه منفی یا مثبت برای او مطرح است. به یاد دارم وقتی در خارج از کشور به عنوان استاد مدعو دعوت شده بودم، روز اول خودم را معرفی کردم که از ایران هستم، بسیاری بعد از شنیدن ایران می‌گفتند: عراق! یعنی حتی ایران و عراق در ذهن‌شان یک مکان جغرافیایی است. یا زمانی که در دانشگاه ژاپن تدریس داشتم، متوجه شدم که دانشجویان ژاپنی، تصویری قرون وسطایی از ایران دارند. این موضوع اجازه نمی‌دهد که ما در مورد گردشگری تهران، از منظر بیرونی حتی صحبت کنیم.

حتی هیئت‌های خارجی که این چند ساله به ایران می‌آمدند، برایشان دیدن تهران پر از شگفتی بود و باورشان نمی‌شد که تهران، شهری پیشرفته است. پیش‌زمینه ذهنی افراد پیش از دیدن تهران، بسیار متفاوت از آن چیزی بود که پس از ورود به تهران با آن مواجه شدند. باورشان نمی‌شد که ایران، این میزان توسعه یافته و پیشرفته باشد. این باید جزئی از دغدغه ما باشد؛ اینکه چگونه می‌شود تهران را به عنوان یک مقصد گردشگری، "هینت" گردشگری، ثبت کنیم؟ چگونه می‌توانیم فوبیای پیش‌ساخته شده از تهران و ایران را پاک کنیم؟ اینها تا پاک نشود، "هینت" نشود، تا فوبیای علیه ایران از بین نرود؛ چگونه می‌توانیم از گردشگری صحبت کنیم؟ وقتی این موضوعات را به عنوان کنشگر بیرونی و بین‌المللی در حوزه دین و فرهنگ، شهرداری حل نکند، مطمئناً تصمیمات خرد و لوکالی خواهیم گرفت و به طبع این قبیل تصمیمات، نخواهد توانست برای ما آورده‌ای به همراه داشته باشد.

تهران، شهر تنوع فرهنگ‌ها و ادیان

از لحاظ شهروندی نیز چند نکته را به اختصار بیان می‌کنم. وقتی از حقوق شهروندی حرف می‌زنیم، باید هر شهروند ایرانی و هر شهروندی در تهران خود را جزئی از شهر ببیند و وقتی به تهران ورود کرد، آن را مانند جهان-وطن ببیند. باید تهران را شهر خود بداند و با آن حس غریبگی نکند. ما برای تحقق این موضوع، باید تهران را شهر تنوع فرهنگ‌ها، تنوع نمادها و اقلیم‌ها بدانیم. درست است که ما در تهران تنوع قومیت‌ها را داریم؛ مانند شهروندان ترک، لر، بلوچ و... حتی ما دانشجویان خارجی در تهران داریم. اما چقدر فرهنگ‌های این افراد در تهران ما حضور دارد؟ این جزوی از حقوق شهروندی است که این قومیت‌ها حفظ شوند. ایران در طول تاریخ، مهد هم‌زیستی ادیان بوده است. امروزه نیز، تهران یک کلونی و آلبوم زیبای متنوع ادیان را در خود دارد.

مکرر بوده است؛ عده زیادی گمان می‌برند ایران یک کشور شیعه یک‌دست است! وقتی به آنها می‌گوییم که در ایران ادیان مختلف و پیروان باورهای دینی مختلف داریم، برایشان خیلی عجیب و باورنکردنی است! وقتی می‌آیند و این را در تهران به چشم می‌بینند، بیش از آنکه برایشان جذاب باشد، شگفتی‌ساز است. وقتی یک گردشگر خارجی به ایران می‌آید، باید بتواند هویت دینی و هویت معنوی و فرهنگی خود را نیز در ایران بازیابی کرده و احساس غربت در تهران به او دست ندهد. همان بحث جهان-وطنی که پیش‌تر به آن اشاره کردم.

ایجاد حس آرامش و تعلق خاطر برای گردشگران

اگر شما به شهری از ایران بروید و هیچ پلاک غریبه‌ای آنجا نبینید و هر چه می‌بینید، مختص به آن شهر باشد، آیا احساس دلتنگی نمی‌کنید؟ اما همین که ببینید چند پلاک غریبه آنجا است، یا اگر از فرهنگ‌های دیگری آنجا بارقه‌هایی ببینید، احساس تنوع به شما دست می‌دهد و حس غربت‌تان از میان می‌رود. اگر یک پلاک از همشهری خودتان ببینید، حس آرامش به شما دست می‌دهد. باید هر توریستی که به تهران می‌آید، این حس آرامش را به جای غربت و دلتنگی تجربه کند. وقتی شما می‌روید خارج از کشور و یک مسجد می‌بینید، سریع حس آرامش به شما دست می‌دهد. حتی اگر به کشوری بروید و در میان همهمه شهر، یک مسجد کوچک شیعیان پاکستانی را ببینید، باز به شما آرامش و تعلق خاطر دست می‌دهد. توریست خارجی نیز باید حس نزدیکی و آرامش را در تهران تجربه کند. اینجا است که باید زیرساخت این فکر را فراهم کنیم. چرا در دبی و آلمان تمپل ادیان مختلف را ساخته‌اند؟ ما پیش‌زمینه فرهنگی و تاریخی همزیستی ادیان را در ایران داشته‌ایم. ما باید به عنوان یک الگو برای دنیا باشیم. این می‌تواند یک راه مؤثر باشد که فوبیاها را در اذهان جهانی نسبت به ایران از بین ببریم.