پیام انتخابات جامعه تورگردانان برای آینده صنعت

پوست‌اندازی در مدیریت گردشگری ایران: پیام انتخابات جامعه تورگردانان برای آینده صنعت

در رویدادی که نشان از یک تغییر نسل و نگرش در مدیریت گردشگری ایران دارد، انتخابات اخیر هیئت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران با ترکیبی تازه از مدیران جوان‌تر و متخصص برگزار شد. مجمع عمومی این تشکل صنفی روز ۱۱ شهریور ۱۴۰۴ برگزار گردید و طی آن پنج عضو اصلی هیئت‌مدیره برگزیده شدند . نکته قابل توجه، غیبت روسای دو دوره پیشین در جمع نامزدها بود؛ مصطفی شفیعی‌شکیب و ابراهیم پورفرج – که هر دو از چهره‌های باسابقه صنعت گردشگری محسوب می‌شوند – در این انتخابات کاندیدا نشدند . عدم حضور این مدیران کهنه‌کار و جایگزینی آنها با نیروهای تازه‌نفس، به روشنی حاکی از پوست‌اندازی در مدیریت گردشگری کشور است؛ تحول نسلی‌ای که پیام‌های مهمی برای آینده این صنعت دارد.

تغییر نسل در هیئت‌مدیره جامعه تورگردانان

بر اساس نتایج اعلام‌شده، ترکیب هیئت‌مدیره جدید جامعه تورگردانان ایران شامل چهره‌هایی از نسل تازه و برخی نیروهای مجرب‌تر است. مصطفی سروی با کسب ۱۰۹ رأی در صدر منتخبان قرار گرفت  و در کنار او علی غمخوار (۹۶ رأی) نیز به عنوان اعضای اصلی برگزیده شدند.  حضور اکبر غمخوار (۹۴ رأی)، اعظم ایوبیان (۸۷ رأی) و محمد علی‌شاهی (۸۱ رأی)، ترکیبی متوازن از تجربه و نسل نو را به نمایش می‌گذارد. همچنین دو عضو علی‌البدل محمود بنکدارنیا و مانیا مهاجر انتخاب شدند که حضور یک نیروی جوان زن در بین آنها، نشانگر تنوع بیشتر در بدنه مدیریتی است. این ترکیب جدید بیانگر تغییر نسلی مهمی در یک تشکل کلیدی گردشگری است؛ به‌ویژه آن‌که مدیران نسل قدیم‌تر داوطلبانه صحنه را برای جانشینان جوان‌تر خالی کرده‌اند. بسیاری از ناظران، این تحول را نشانه‌ای از تمایل صنعت گردشگری به بهره‌گیری از نیروهای تازه‌نفس، ایده‌های نوگرا و تخصص‌گرایی بیشتر در مدیریت می‌دانند.

نشانه‌های پوست‌اندازی در مدیریت گردشگری

گروهی از گردشگران خارجی در میدان نقش‌جهان اصفهان – صنعت گردشگری ایران با وجود ظرفیت‌های غنی، در سال‌های اخیر به دلیل چالش‌های متعدد دستخوش رکود نسبی بوده است.

نگاهی به سابقه مدیران منتخب و رویکردهای اعلامی آنان، مؤید پوست‌اندازی فکری در مدیریت گردشگری است. برای نمونه، نفر اول انتخابات (سروی) از نسل جدید مدیران گردشگری به شمار می‌رود که تحصیلات آکادمیک و تجربه بین‌المللی در این حوزه دارد. حضور او و امثال او در رأس منتخبان، بیانگر گرایش جامعه تورگردانان به جوان‌گرایی و تخصص‌گرایی است؛ بدون آن‌که مستقیماً بزرگ‌نمایی شود، می‌توان گفت اعضای این تشکل رای خود را به نفع نگرش‌های نوین و دانش‌محور به مدیریت گردشگری به صندوق انداخته‌اند. در مقابل، نسل پیشین مدیران – هرچند باتجربه – عمدتاً با رویکردهای سنتی‌تر و مبتنی بر سوابق میدانی اداره تشکل را بر عهده داشتند. اکنون با ورود نیروهای جدید، نشانه‌هایی از تغییر نگرش به چشم می‌خورد؛ از تأکید بیشتر بر بازاریابی دیجیتال و نوآوری در جذب گردشگر گرفته تا تعامل فعال‌تر با نهادهای علمی و استارتاپ‌های گردشگری. مجموعه این تحولات نشان می‌دهد که صنعت گردشگری ایران در حال نوکردن پوست مدیریتی خویش است؛ فرآیندی که اگرچه تدریجی خواهد بود، اما پیام روشنی دارد: دوران رکود و روزمرگی مدیریتی باید جای خود را به دورانی بدهد که در آن تفکر خلاق، دانش روز و انرژی جوانانه حرف اول را می‌زند.

ضرورت تغییر رویکرد؛ واکاوی آمارهای گردشگری ایران

بررسی آمارهای رسمی گردشگری، ضرورت این پوست‌اندازی مدیریتی را آشکارتر می‌کند. ایران با وجود برخورداری از رتبه‌های بالای جهانی در جذابیت‌های طبیعی و تاریخی، سهم ناچیزی از بازار گردشگری منطقه‌ای و جهانی را به خود اختصاص داده است. طبق آمار سازمان جهانی گردشگری، در سال‌های پیش از همه‌گیری کرونا سهم ایران از گردشگران ورودی به منطقه خاورمیانه تنها حدود ۶ درصد بوده است. این در حالی است که بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله، قرار بود ایران تا سال ۲۰۲۵ میلادی ۱٫۵ درصد از صنعت گردشگری جهان را به خود اختصاص دهد که معادل جذب حدود ۲۰ میلیون گردشگر خارجی در سال است. واقعیت اما فاصله چشمگیری با این اهداف دارد؛ چنان‌که آخرین آمارهای بین‌المللی حاکی است ایران در سال ۲۰۲۴ حدود ۷ میلیون و ۴۴ هزار گردشگر خارجی را جذب کرده است. هرچند این رقم نسبت به سال قبل رشد قابل توجهی (بیش از ۲۰ درصد) داشته و کشور را در رتبه دوم خاورمیانه از نظر رشد گردشگر ورودی قرار داده است، اما همچنان در قیاس با دوران پیش از کرونا درجا می‌زند. به گزارش سازمان جهانی گردشگری، تعداد گردشگران خارجی در نیمه نخست ۲۰۲۴ هنوز ۳۷ درصد کمتر از سال ۲۰۱۹ (آخرین سال پیش از کرونا) است. این عقب‌ماندگی آماری زنگ خطری برای صنعت گردشگری ایران بوده و نشان می‌دهد که بدون تغییر رویکردهای گذشته، تحقق رشد پایدار و رسیدن به جایگاه شایسته کشور در منطقه دور از دسترس خواهد بود. رکودهای چند سال اخیر – ناشی از تحریم‌ها، همه‌گیری کرونا، مشکلات اقتصادی و کمبود زیرساخت‌ها – سبب شده تا فعالان گردشگری بیش از پیش به این نتیجه برسند که خون تازه مدیریتی تنها راه احیای این صنعت و جبران عقب‌ماندگی‌هاست.

مقایسه‌ای میان رویکردهای مدیریتی گذشته و امروز

مدیریت گذشته جامعه تورگردانان ایران، اگرچه با اتکا به تجربه ارزشمند پیشکسوتان پیش می‌رفت، اما اغلب رویکردی محافظه‌کارانه و منتظر حمایت‌های دولتی داشت. در دوره‌های قبل، تمرکز اصلی مدیران باسابقه بر رفع موانع سنتی مانند تسهیل صدور ویزا، کنترل نرخ ارز و کاهش تنش‌های سیاسی بود. برای نمونه، ابراهیم پورفرج (رییس پیشین جامعه تورگردانان) بارها نسبت به چالش‌های ساختاری صنعت گردشگری هشدار داد و صراحتاً عنوان کرد که «قیمت سفر به ایران نسبت به کشورهای منطقه به هیچ وجه ارزان نیست؛ او تأکید می‌کرد ایران از منظر هزینه‌ها حتی از آذربایجان، پاکستان و ترکیه نیز مقصدی گران‌تر برای گردشگران خارجی به شمار می‌آید. این اظهارات که انتقادی غیرمستقیم به عملکرد متولیان امر بود، بازتاب‌دهنده رویکرد مدیریتی گذشته در شناسایی موانع و مطالبه‌گری از دولت به‌شمار می‌رفت.

در مقابل، ترکیب مدیریتی فعلی با بهره‌گیری از نیروی جوان و متخصص، نویدبخش رویکردی پیش‌فعال و تحول‌گرا است. انتظار می‌رود هیئت‌مدیره جدید به جای تمرکز صرف بر مشکلات و درخواست کمک‌های دولتی، راهکارهای خلاقانه‌ای از درون صنعت ارائه دهد. رویکردهای امروزین احتمالاً شامل تقویت بازاریابی بین‌المللی هوشمند، استفاده از فناوری‌های نوین برای تبلیغ مقاصد ایران، همکاری نزدیک‌تر با بخش خصوصی جهانی و حتی تلاش برای اصلاحات ساختاری (مثلاً در قیمت‌گذاری خدمات گردشگری و بهبود کیفیت) باشد. همچنین حضور چهره‌های دانشگاهی و مسلط به دانش روز در جمع مدیران جدید، می‌تواند زمینه‌ساز نگاه علمی‌تر به برنامه‌ریزی گردشگری شود؛ موضوعی که در مدیریت سنتی کمتر به چشم می‌خورد. در عین حال، بهره‌مندی از همراهی برخی افراد باتجربه (نظیر اکبر غمخوار) نوعی تداوم عقلانیت را تضمین می‌کند تا شور و انرژی نسل جوان با پختگی نسل قبل تلفیق شود. این ترکیب هوشمندانه، اگر به درستی هدایت گردد، می‌تواند رویکردهای ناکارآمد گذشته را متحول کرده و مسیر تازه‌ای پیش‌روی جامعه تورگردانان قرار دهد.

پیامدها و چشم‌انداز آینده صنعت گردشگری ایران

انتخابات اخیر جامعه تورگردانان ایران صرفاً یک جابه‌جایی صنفی نبود، بلکه پیامی نمادین برای کلیت صنعت گردشگری کشور در بر داشت. پیام این تغییر نسلی آن است که صنعت گردشگری ایران برای خروج از رکود و دستیابی به رشد پایدار، نیازمند نگرش‌های نو و مدیرانی با انگیزه‌های تازه است. رأی قاطع اعضای جامعه تورگردانان به چهره‌های جوان‌تر و متخصص‌تر را می‌توان به منزله مطالبه جمعی فعالان گردشگری برای تغییر مسیر تعبیر کرد. این رویداد نشان داد که بدنه صنعت، خود به این بلوغ رسیده که برای حل مشکلات مزمن – از ضعف تبلیغات خارجی گرفته تا کمبود زیرساخت‌های اقامتی – باید از درون متحول شد.

اکنون چشم‌انداز آینده گردشگری ایران تا حدی به عملکرد همین مدیران تازه‌نفس گره خورده است. اگر هیئت‌مدیره جدید بتواند با برنامه‌ریزی مدبرانه، از فرصت فضای پساکرونا و بهبود نسبی روابط منطقه‌ای بهره گیرد، می‌توان به تحقق رشد دو رقمی گردشگران و ارتقای سهم ایران در منطقه امیدوار بود. پوست‌اندازی مدیریتی اخیر، امیدها را برای تزریق اندیشه‌های خلاق و رویکردهای حرفه‌ای در صنعت گردشگری زنده کرده است. البته نباید چالش‌ها را دست‌کم گرفت؛ همان‌گونه که آمارها نشان می‌دهد، راه درازی تا رسیدن به اهدافی چون ۲۰ میلیون گردشگر در سال در پیش است. با این حال، حضور نسل جدیدی از مدیران گردشگری که به سازوکارهای صنعت جهانی آشنایی بیشتری دارند، می‌تواند نویدبخش اصلاحاتی باشد که سال‌ها انتظارش می‌رفت.

در مجموع، تغییر ترکیب هیئت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ معاصر مدیریت گردشگری کشور دانست. این تغییر نسلی، در کنار خود پیامی امیدبخش دارد: آینده صنعت گردشگری ایران متعلق به ایده‌های تازه، نگرش‌های علمی‌تر و انرژی جوانانی است که می‌خواهند تصویر ایران را در عرصه گردشگری جهان متحول کنند. مسئولیت سنگینی بر دوش مدیران جدید قرار گرفته است تا با بهره‌گیری از این سرمایه اعتماد اعضا، مسیر تازه‌ای بگشایند و صنعت گردشگری را به جایگاهی برسانند که شایسته ظرفیت‌های کم‌نظیر ایران باشد. آنچه مسلم است، حرفه‌ای‌های گردشگری اکنون با دقت و امیدواری عملکرد تیم جدید را دنبال خواهند کرد؛ چرا که موفقیت یا ناکامی آنان، سرنوشت رویای رونق گردشگری ایران در دهه پیش‌رو را رقم خواهد زد. در آخر پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا اراده جمعی اعضا – که در صندوق‌های رأی به نفع سروی متجلی شد – در عمل نیز تحقق خواهد یافت یا اینکه دست های پشت پرده مانع از آن خواهند شد؟ پاسخی که البته در هفته‌های آتی و با تصمیم نهایی هیئت‌مدیره روشن خواهد شد.