مطالبات صنعت گردشگری؛ طبیعت‌گردی، در تصمیم گیری‌های کلان

  مطالبات صنعت گردشگری سهند عقدایی؛ عضو هیئت مدیره انجمن صنفی
دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران   شاید بهتر باشد در ابتدا تعریفی از طبیعت‌گردی داشته باشیم. طبیعت‌گردی شاید به نظر ترجمه‌ی اکوتور یا اکوتوریسم باشد اما آنچه که در فرهنگ گردشگری در خارج از ایران به واژه‌ی اکوتوریسم اطلاق می‌شود، با آنچه اینجا به طبیعت‌گردی اطلاق می‌شود، متفاوت است. در ایران ما اسم هر نوع فعالیت، گشت و هر نوع سفری به مقاصد طبیعت را طبیعت‌گردی می‌گذاریم. این شامل راهپیمایی در طبیعت، اتراق و کمپین کردن در طبیعت، فعالیت‌های سنگین در طبیعت، طبیعت‌بینی، فعالیت‌های تخصصی مثل پرنده‌نگری و پروانه‌نگری در طبیعت می‌شود. ما به تمام اینها طبیعت‌گردی می‌گوییم. اما واژه اکوتور در ادبیات گردشگری، فقط به فعالیت‌های تخصصی مبنی بر طبیعت و محیط زیست در آن دسته از سفر‌ها اطلاق می‌شود.   یعنی کارهای مانند پروانه نگری، پرنده نگری و ... را اکوتور می‌گویند. آنچه که ما در اینجا به آن اکوتور می‌گوییم، واژه اصلی آن اکو ادونچر است که اکتیوتوریزم هم به آن اطلاق می شود. زمانی که با یک فرد خارجی صحبت می‌کنیم یا به نمایشگاه‌های خارجی می‌رویم، نمی‌گویم که ما در اکوتوریسم متخصص هستیم. می‌گوییم ما اکو ادونچر هستیم یا اکتیوتوریزم فعالیت می‌کنیم. آنچه بیشتر در ایران انجام می‌شود، همین اکتیوتوریزم است. برویم به سراغ مطالبات طبیعت‌گردی و مطالباتی که این اکتیو توریزم در ایران دارد. مطالباتی که بیان می‌کنیم قسمتی مربوط به بخش خصوصی است و قسمتی هم بخش دولتی! البته معتقدم که زمانی که ما از بخش خصوصی صحبت می‌کنیم، نباید خیلی کسب و کار خودمان را مبتنی بر آنچه که دولت به ما می‌دهد، بگذاریم.  

در سیاست‌گذاری‌ها، طبیعت‌گردی سهمی را ندارد

  بیزینس بخش خصوصی باید به خودش، سرمایه‌اش ابتکارات‌ش و ارتباطی که با جامعه هدف، مخاطب و مشتری برقرار می‌کند باشد. این نگاهی است که در کشور، در حوزه کشاورزی و صنعت هست. اگر از بخش سیاست‌گذاری نگاه کنیم، با وجود سهم بالایی که طبیعت‌گردی از گردشگری کشور دارد، اما در سیاست‌گذاری‌ها، طبیعت‌گردی چنین سهمی را ندارد. سیاست‌گذاری در کجا است؟ مثلا در بحث بودجه‌های بازاریابی، وزارتخانه بودجه‌ای را بدان اختصاص می‌دهد، در حوزه بازاریابی‌اش و در آن حوزه نمایشگاه‌هایی برای تورهای ورودی تعریف می شود. رویدادهایی تعریف می شود. اما در تمام اینها جای طبیعت‌گردی خالی است.  

نمایشگاه‌

نمایشگاه‌هایی که برای تورهای ورودی تعریف می‌شود، تماما نمایشگاه‌های عام و نمایشگاه‌های تورهای عام و فضاهای‌عام و کلاسیک هستند از برلین گرفته تا اسپانیا، فرانسه، لندن، ژاپن و... همین‌گونه است. سوال من این است که جای نمایشگاه طبیعت‌گردی کجا است؟ آیا ایران فقط اصفهان، شیراز، کاشان و یزد را دارد؟ آیا ما فقط باید برویم در نمایشگاه‌های عام شرکت کنیم؟ این همه نمایشگاه تخصصی طبیعت‌گردی وجود دارد، چرا ما می‌رویم در نمایشگاه های توریسم درمانی شرکت می‌کنیم، اما در حوزه طبیعت‌گردی به هیچ نمایشگاه تخصصی دسترسی نداریم؟  

سهم بالایی از توریسم داخلی ایران در حوزه طبیعت گردی

  در حوزه‌ی تورهای خروجی و تورهای داخلی که در حال حاضر سهم بالایی از توریسم داخلی ایران در حوزه طبیعت گردی است. تور‌های مختلف با گروه‌ها و افراد مختلف به طبیعت می‌روند مثل ییلاقات البرز؛ آن بحث سونامی که می‌گویند، در حال رخ دادن است به حدی که مقامات محلی، دادستان و امام جمعه محلی جلوی این قضیه را می‌گیرند. این قضیه را ما در جاهای مختلف مثل مرنجات، کویر لوت در تابستان و در زمستان مناطق قشم، بوشهر و... می‌بینیم، مردم گرایش زیادی پیدا کرده‌اند به رفتن مقاصد طبیعی و در کنار شلوغی، بحث آفرود و... آسیب‌های زیادی به طبیعت بومی منطقه هم می‌رساند. جمعیت زیادی، گرایش به این جاذبه‌های طبیعی دارند، اما آنچه که برای این قضیه باید فرهنگ‌سازی شود، انجام نمی‌شود. و...  

دولت غصه و دغدغه‌ای در طبیعت‌گردی ندارد

  عده زیادی هستند که بدون مجوز کار می‌کنند و دولت غصه و دغدغه‌ای در طبیعت‌گردی ندارد. برای جمع‌بندی می‌گویم در بحث بازاریابی که در حال صورت گرفتن است و بودجه‌هایی که اختصاص داده می‌شود از نمایشگاه‌ها چه داخلی و چه مهم‌تر خارجی خیلی در طبیعت‌گردی نقشی ندارد. در بحث استانداردسازی و حاکمیت قانون، اراده‌ای نمی‌بینیم. بیشتر فعالان و تورگردانان طبیعت‌گردی، غیررسمی هستند و اراده‌ای را از بخش دولتی نمی‌بینیم.   کانون هماهنگی صنفی در حوزه طبیعت گردی؛ عنوان کانونی است که ایجاد شده است و اولین جلسه‌اش را روز سه شنبه صبح در اتاق بازرگانی ایران خواهیم داشت. در رابطه با هدف این کانون، شاید باید از تاریخچه آن شروع کنم. از جمله آژانس‌هایی که به صورت تخصصی طبیعت‌گردی کار می‌کردیم و در حوزه‌های دیگر ورود نمی‌کردیم، آژانس‌های آفتاب کلوت، اسپیلت البرز، دالاهو و ما بودیم. (همچنین آژانس‌هایی بودند که اکنون دیگر فعالیت ندارند، مثل آژانس آخشیگان و کوچ.) در سال ۱۳۸۸, ۱۳۸۹ در جامعه تورگردانان ایران و کمیته طبیعت گردی جامعه تورگردانان ایران اولین گردهمایی را انجام داده و شروع به کار کردیم.   اما متوجه شدیم به خاطر اینکه کار طبیعت‌گردی هم در حوزه داخلی و هم در حوزه خارجی است، در حوزه ورودی ما نیاز داریم که در انجمن‌های دیگری هم فعالیت کنیم. به همین خاطر در انجمن صنفی استان تهران، در زمان مسئولیت ریاست آقای اباذری در آنجا هم فعالیت کردیم. در دوره‌هایی با انجمن ایران‌، همچنین با کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی همکاری داشتیم. در تمام این سال‌ها خیلی‌ها به ما پیشنهاد می‌دادند که خودتان انجمن یا جامعه تورگردانان طبیعت‌گردی را ایجاد کنید. ما با این قضیه مخالف بودیم. چون معتقد بودیم، همین تعدد از انجمن‌ها، تشکل ها و جامعه‌هایی که در این حوزه وجود دارد، خودش یک معضل است.  

کانون هماهنگی صنفی در حوزه گردشگری

  از این رو سال‌ها در انجمن‌های مختلف فعالیت کردیم. اما این تفاوت رویکردها و اطلاع نداشتن بخش‌های این انجمن، از فعالیت‌های حوزه طبیعت‌گردی، نیز مشکل بود. طی رایزنی که با هیئت مدیره‌های مختلف این انجمن‌ها داشتیم، به این نتیجه رسیدیم که موافقت کردند، ما کانونی را ایجاد کنیم تحت عنوان کانون هماهنگی صنفی در حوزه گردشگری! اولین اعضای این کانون نیز بخش‌های طبیعت‌گردی، جامعه تورگردانان ایران، انجمن صنفی استان تهران، انجمن صنفی ایران و کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی است. و...   طبیعت‌گردی یک کار فصلی است. بنابر فصول و ماه‌های مختلف، مقاصدی مورد توجه قرار می‌گیرند و برای سفر مناسب هستند. مثلا ۵۰ الی ۱۰۰ مقصد هستند که به آنجا زیاد می‌روند. می‌توانیم بگوییم در همین فصل تابستان، چیزی حول و حوش ۲۰ الی ۳۰ مقصد وجود دارد. در فصل پاییز مقاصد کمتر می شود و... در مجموع ۱۰۰ نقطه است که تعداد زیادی از افراد به آنجا می‌روند. اما این حجم زیاد را داریم. طبیعت‌گردی بخش بزرگ از گردشگری است یک مارکت است، چرا اینقدر در حوزه سیاست‌گذاری به آن کم توجهی می‌شود؟ علت این کم توجهی این است که همیشه روبنا‌ها و افکار سیاست‌ها و برنامه‌ها از واقعیت روزمره عقب‌تر است.   این قضیه را فقط در بخش دولتی نبینیم! در بخش خصوصی خودمان هم ببینیم. خود ترند طبیعت‌گردی در کرونا بسیار طرفدار پیدا کرد. مردم نمی‌خواستند به شهر ها بروند، می‌خواستند به طبیعت بروند و احساس امنیت بیشتری می‌کردند. ناگهان گرایش عجیبی به طبیعت‌گردی داخلی و طبیعت‌گردی خارجی ایجاد شد. در دوران کرونا در سال ۹۹ تنها تورهای خروجی که داشتیم تورهای طبیعت‌گردی بود به مقاصدی مانند کنیا، اوگاندا و تانزانیا، در سال ۱۴۰۰ مقاصد دیگری مانند سریلانکا، آمازون برزیل، شفق قطبی روسیه، طبیعت‌گردی‌های ترکیه، قرقیزستان در قسمت‌های مختلف، شروع شد. تازه این اواخر دیدیم چند تور به اروپا و مقاصد کلاسیک شروع شده است.  

آمار سفر

  در رابطه با آمار سفر؛ نه تنها در حوزه طبیعت‌گردی، در هیچ حوزه‌ای از گردشگری آمار درست و قابل اتکایی در دست نیست. ما تنها آمار درستی که از سفر داریم، آماری بوده که مرکز آمار ایران در بهار ۱۳۹۸ استخراج کرده است. تنها آمار علمی که در رابطه با سفر وجود دارد! بقیه آمارهای موجود، همش تخمین‌هایی هستند که انجام می‌شود و حتی بعضا مبنای آن تخمین ها را نمی‌دانیم. اما چیزی که بتوانیم اسم آن را بگذاریم، فقط و فقط یکبار صورت گرفته و جالب اینکه در سال ۱۳۸۵ تصویب شده بود که انجمن مرکز آمار ایران، آمار میزان سفر را در بیاورد و از آن زمان تا کنون که سال ۱۴۰۱ است، فقط یک دوره سه ماهه از آمار در آمده است.   من براساس آن آماری که اکنون روبروی من است، می‌گویم که در بهار ۱۳۹۸ چیزی که مرکز آمار ایران ارائه کرده است، بیست و نه میلیون و دویست و شصت و شش هزار سفر از نوروز تا خرداد ۹۸ بوده است. (از سفر یک‌روزه تا سفر چند روزه.) صد و دو میلیون سفر هم وجود داشته است که از این میزان سفر، بیست و نه میلیون یعنی ۳۰٪ آن سهم گردش و تفریح بوده است که با توجه به اینکه در زمان آمارگیری، نوروز بوده است، به همین دلیل این آمار بالا بوده است.  

سهم بازار

  درباره سهم بازار، معتقدم که طبیعت‌گردی اکنون سهم بالایی دارد. با شاخص‌های کیفی که عرض کردم، شاخص‌های کمی آنچنان نداریم. چون آماری وجود ندارد. آنچه را هم که برخی به عنوان آمار ارائه می‌کنند خیلی قابل اتکا نیست! ولی طبق شاخص‌های کیفی عرض کردم که وجود دارد. چه در بحث توریزم خروجی و چه در بحث گردشگری داخلی، رویکرد مردم اعم از دفاتر و تورگردانان غیرمجاز و افرادی که خودشان می‌روند، وجود دارد. همان بوم‌گردی، مکمل بخش طبیعت گردی است.   ازجمله کاستی‌ها در این حوزه، این است که نه نمایشگاه تخصصی داخلی و نه رویدادهای آنچنانی داریم! صحبت من این نیست که ما سهم بیشتری از بازار بگیریم، ما سهم بیشتری از بازار داریم. صحبت این است که منابع به تناسب این سهم تقسیم شود. درباره بحث مالیات که فرمودید، بیشتر مشکل ما در بحث مالیات در واقع اجرای قوانین است. وگرنه در حوزه تورهای ورودی صرفا طبیعت‌گردی نه، بلکه تورهای ورودی ما ۱۰۰ درصد معافیت مالیاتی را در حوزه مالیات عملکرد و مالیات ارزش افزوده داریم. مالیات ارزش افزوده قبلا نبود و از دو سال پیش اضافه شده است. ۱۰۰% معاف است.   در حوزه تورهای داخلی هم ۵۰٪ در بخش مالیات عملکرد، معافیت داریم. اما مسأله این است که این را ما چگونه به اداره مالیات بقبولانیم؟ مالیات نمی‌تواند این را استنکاف کند. اما ممیز به گونه‌ای دفاتر آژانس‌ها را می‌کاود و زیرو رو می‌کند که به عدد خودش برسد، نه تنها آن معافیت داده نشود، بلکه چیزی بیشتر از آن هم بتواند بگیرد. در بحث اجرای ممیزی، مشکلات بیشتری داریم تا بحث قانون! و مطالبه گری ما هم در همان حوزه قاعدتا خواهد بود.     ما را در لینکدین دنبال کنید : لطفا کلیک کنید. دانلود مجله سفرنویسان : لطفا کلیک کنید.      مطالبات صنعت گردشگری مطالبات صنعت گردشگری مطالبات صنعت گردشگری