مطالبات صنعت گردشگری؛ اعمال مدیریت یکپارچه

  محمد ثابت اقلیدی؛ فعال و پژوهشگر گردشگری - مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس در حال حاضر (تاریخ مصاحبه گذشته است)   به بهانه یکمین سال فعالیت دولت سیزدهم به ریاست آیت الله رئیسی و وزارت مهندس ضرغامی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همچنین پیرو ضمیمه ویژه نامه انتخابات ریاست جمهوری در سال گذشته، مجله سفرنویسان به عنوان رسانه تحلیلی و مستقل گردشگری در این شماره بخش اول پیگیری ها را رصد و با همکاری فعالان این صنعت تا حدودی سرفصل های مختلف را مورد بررسی قرار داده است. این مهم حاصل 5 نشست تخصصی به صورت میزگردهای آنلاین است که توسط مجله برای تحلیل و بررسی برگزار گردید. نکته مهم در این خصوص افزایش میزان مشارکت فعالان بخش دولتی و کاهش مشارکت بخش خصوصی است. نکته مهمی که اگر چه در ظاهر مهم نباشد اما بیانگر دو احتمال است: اول: کاهش انگیزه تغییر و پیشرفت در صنعت گردشگری دوم: عدم توجه مسئولان به انتظارات بخش خصوصی هدف از این پرونده پیگیری مطالبات و انتظاراتی است که باعث بهبود روند گردشگری کشور شود. شناسایی نقاط ضعف و قوت هر صنعت و دستگاه های متولی آن اولین قدمی است که در این تغییر باید انجام شود. این مورد بدون اشتراک نظر متخصصان و کارشناسان این امر میسر نخواهد بود. تصمیمات جزیره ای و واگرایی آن هم در شرایط ورود به پسا کرونا می تواند آسیب های جبران ناپذیری را در شرایط تحریم های ناعادلانه به همراه داشته باشد. امروز بیش از هر زمان دیگری کشور نیازمند تغییر در صنعت گردشگری و پیشرفت آن به عنوان تنها عامل اشتغال زایی، رونق اقتصادی و رقابت منطقه ای است. گردشگری می تواند ما را در برابر تمامی آسیب های تحریم ها ایمن کند اما بدون خواست حاکمیت و دولت ها هیچگاه شکوفایی صورت نگرفته و نخواهد گرفت، در نتیجه امید می رود با جریان تغییراتی که دولت سیزدهم قول آن را به مردم داده است این صنعت نیز تغییر و به جای جزیره ای عمل کردند و تامین منافع گروهی، چشم انداز بزرگتری را هدف قرار داده و به دنبال عملگرا بودن و استفاده از متخصصان برای رسیدن به صنعتی شایسته ایران و ایرانی باشند.  

مقدمه:

در حوزه مدیریت یکپارچه خیلی از فعالان گردشگری حامی آقای مهندس ضرغامی هستند و معتقدند که ایشان توانسته خیلی خوب با بخش خصوصی؛ جامعه تورگردانان، هتل‌داران و... ارتباط برقرار کند و آنها را همراهی کند. اما در رسانه ها بیان شده اسم آقای وزیر در مجلس جهت استیضاح به علت کم‌کاری مطرح شده است. در یک‌ سال گذشته آیا عملکرد وزیر و دولت در حوزه‌ی گردشگری راضی‌کننده‌ بوده است؟ شما نقاط ضعف و قوت را کجا می‌بینید؟ آیا کاری صورت گرفته؟ مطالبات امروز شما چیست؟ بین بخش خصوصی و بخش دولتی چالش هایی از جمله جزیره‌ای عمل کردن که بارها در محافل مختلف بیان شده در حال لطمه زدن به این صنعت است. دیگری واگرایی است. ما به شدت همگرایی های کمی را شاهد هستیم. کرونا هم در جایگاه خودش به صنعت گردشگری لطمه زد و به جای آن که همه را نزدیک تر کند دور تر کرد. نشست پیش رو به همت مجله سفرنویسان و با حضور اهالی فن در حوزه گردشگری ترتیب داده شده است که در اینجا خلاصه ای جامع از 5 نشست برگزار شده را مطالعه می فرمایید. یک سال از زمان انتخابات ریاست جمهوری سپری شده است، اگر بخواهیم به این بپردازیم که در یک سالی که گذشته است چه بر سر گردشگری آمده است؛ یکی از موضوعات محوری، بحث دوران کرونا بود که همه واقف هستیم، شیوع این بیماری چه اثرات و رکودی را در کل دنیا داشته است. پیش از روی کار آمدن دولت جناب رئیسی، بحث واکساسیون بسیار کند بود و اولین اقدام خوبی که دولت و ستاد ملی کرونا انجام داد، بحث تسریع واکسناسیون عمومی بود. بزگترین مانع توسعه گردشگری که بحث خارج شدن از رکود حاصل از کرونا بود، اتفاق افتاد و دیدیم که پیش از عید محدودیت‌ها کامل برداشته شد و سفر نوروزی بسیار پرجمعیتی را تجربه کردیم. در حال حاضر، تعطیلاتی که حادث می‌شود مثل عید فطر و ... می‌بینیم که با حجم بسیار بالای گردشگران داخلی مواجه هستیم. در مورد انتخاب مهندس ضرغامی به عنوان وزیر میراث فرهنگی، هنری، گردشگری و صنایع‌دستی، به شخصه اعتقاد داشتم که با توجه به تجربیات‌شان که در عرصه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی داشتند و در بحث مدیریت صدا و سیما و رسانه ملی، حضور ایشان یک فرصت برای وزارتخانه ی تازه تغییر ساختار یافته از سازمان خواهد بود. منتها ما اگر بخواهیم واقع بینانه به موضوعات مدیریت کلان بپردازیم، شاهد این هستیم که سطح مداخلات و پیچیدگی‌ها چه به لحاظ منابع انسانی چه به لحاظ مداخلات ذی نفعان، ناظران و... بسیار بالا است. خب به لحاظ عملکردی اگر ما بخواهیم یک‌سال اخیر را بررسی کنیم، آقای شالبافیان را داریم،که معاونت گردشگری را عهده‌دار هستند. ایشان فردی هستند که هم دانش‌آموخته‌ی گردشگری هستند شناخت عمیقی نسبت به گردشگری دارند. سطح ارتباطاتشان نیز در سطح بالایی است و به این لحاظ نیز می‌توان اذعان داشت، اتفاقات زیر ساختی خوبی رقم خورده است. یکی از اتفاقات خوبی که اخیرا با پیگیری‌های گردشگری، افتاده از طریق هیئت مقرارت زدایی است که این هیئت به مدیریت وزارت اقتصاد و دارایی و با حضور نمایندگان قوه قضاییه، قوه مقننه و دولت فعال است. در واقع یک مرجعی است که سطح مداخلات و سطح بوروکراسی را کاهش می‌دهد. تا نتیجه و برآیند آن این باشد که فضای باز کسب و کار ایجاد شود و مردم کمتر در دالان‌های پیچیده‌ی بوروکراسی، گرفتار شوند. اخیر هیئت مقرارت زدایی، تصمیماتی در حوزه‌ی مجتمع‌های گردشگری بین راهی که متولی پنج واحدش، پیش‌تر، سازمان حمل و نقل پایانه‌ها ذیل وزارت شهرسازی بود، اخذ و تصویب کرده که تولی‌ی آن به خود گردشگری واگذار شود. این مجتمع‌های گردشگری هم در رفاه و هم در ایمنی و بهداشت تاثیر گذارند. این که ما بتوانیم در محورهای مواصلاتی، مکان‌هایی را داشته باشیم که موجب استراحت و رفاه حال مسافر و گردشگر شود، این خودش باعث می‌شود که از بعد ایمنی (بحرانی که ما متاسفانه سالی ۲۰ هزار کشته و مصدوم و قطع نخاع و زخمی داریم.) در کاهش آسیب‌ها موثر باشد. در دنیا فعالیت کسب و کارها مبتنی بر رقابت است. یعنی دستگاه سیاست‌گذار شرایط را تسهیل می‌کند. بوروکراسی‌ها را به حداقل می‌رساند تا در یک فضای آرام رقبا، بتوانند به راحتی فعالیت کنند. هر کس که دانش، مهارت، توان مالی و بیزینسی بالاتری داشته باشد قطعا موفق‌تر است‌ و هویت برند‌اش بهتر شکل می‌گیرد. انتظاراتی که دوستان مطرح می‌کنند، به حق است البته باید کارشناسان و مسئولان مربوطه، پاسخ دهند. از حق نگذریم تا جایی که من اطلاع دارم دولت در این سال‌ها، تسهیلات خوبی را برای تاسیسات گردشگری و مشاغلی مثل تور‌لیدرها، در نظر گرفت. و به این دوستان کمک‌هایی شده و نباید از حق گذشت. منتها ما اعتقادمان به این است که گردشگری یکی از مزیت‌های رقابتی کشور ما است. آرزویم این است که ما به نقطه‌ای برسیم که سطح مداخلات و تعارضات به حداقل ممکن برسد. یعنی اینکه برای یک موضوع، چند تصمیم گرفته نشود. به زبان عامیانه ضرب‌المثلی داریم؛ «آشپز که دو تا شد، آش یا شور می‌شود یا بی نمک!» متاسفانه ما آشپز در حوزه‌ی گردشگری زیاد داریم. سطح مداخلات بسیار بالا است و این نیازمند این است که مخصوصا مجلس شورای اسلامی، کارشناسان مرکز، بصورت «مرگ یکبار شیون هم یکبار!» ببینند حوزه‌های دخیل در حوزه‌ی گردشگری چیست؟ اما پرسشی که در مورد عملکرد جناب ضرغامی دارید، من تکرار می‌کنم، سعی خواهم کرد حق را بگویم، شما باید مقایسه کنید وضعیت موجود و قبل را! به لحاظ برندینگ فردی، قطعا آقای مهندس ضرغامی، یکی از شیخ الوزرای دولت است. شکی نیست ایشان یکی از وزرای شاخص دولت آقای رئیسی هستند. دوستان این اشتباه را در جامعه مان داریم. مدیریت و تخصص دو مقوله‌ی کاملا متفاوت است. سال‌ها است باب شده که رئیس یک بیمارستان را یک پزشک انتخاب می‌کنند در صورتی که باید یک مدیر، رئیس بیمارستان باشد تا بتواند آنجا را هدایت و مدیریت کند. پزشک جایگاه و شأن تخصصی خودش را در حوزه‌ی درمان دارد و باید همان‌جا فعالیت کند. در حوزه‌ی مدیریت هم اصل بر رهبری و قدرت هدایت دیگران است. اصل بر این است که رهبر بتواند از ظرفیت افراد، برای پیش‌برد اهداف سازمان بهره ببرد. الحق والنصاف آقای ضرغامی این هنر را دارند و یک نکته‌ی مهمتر بالاخره ایشان تازه وارد این وزارتخانه شده‌اند و نیاز به شناخت دارند. ما هر چه بسمت جلو می‌رویم شناخت ایشان نسبت به مجموعه و نیروی انسانی تکمیل می‌شود. اگر رسانه‌ها را تحلیل کنید، متوجه خواهید شد که مواضعی که ایشان اتخاذ می‌کنند، چیست! همین امروز ایشان با کمیسیون فرهنگی جهانی، جلسه داشتند و درباره چالش جام جهانی صحبت کردند. موضوعی که خود آقای رئیسی هم شخصا پی‌گیر آن هستند و به قطر سفر داشتند. مقوله‌ای که ۱۲ سال در موردش اهمال‌کاری شده است. به عنوان یک کارشناس شاغل در وزارت گردشگری عرض می‌کنم، بگذریم از اینکه در وزارتخانه، انسان‌های با دانشی داریم. سطح دانش وزارت میراث،فرهنگی، هنری، گردشگری وصنایع‌دستی، غالبا بالا است. اکثریت در قیاس با سایر دستگاه‌ها تحصیلات تکمیلی دارند‌. ولی من اعتقادم به این است که تعداد اندک قالب افراد و همکارانی که ایشان با خودشان آوردند، اکثرا افراد بسیار توانمند و آگاهی هستند و از هنر مدیریت برخوردارند. نکته‌ای که وجود دارد در مباحث اختیارات، که این اختیارات در بخش دولت متمرکز باشد یا اینکه واگذار شود به بخش خصوصی؛ این موضوع چند بخش دارد، یکی اینکه در واقع دولت به عنوان دستگاه حاکمیتی، بروکراسی را تسهیل کند و نهایتا کسانی که علاقه مند به فعالیت در حوزه گردشگری هستند، به سهولت بتوانند در بازار فعالیت کنند، مجوز بگیرند و کارشان را پیش ببرند. یک اقدامی که انجام شده، این است که وزارتخانه در اوایل حضور آقای مهندس ضرغامی، تمامی اموراتی که در ستاد وزارتخانه تمرکز داشتند را، واگذار کرده به ادارات کل استانی و این کمکی است از این جهت که، افراد دیگر نیازمند این نیستند تا از مراکز استان به تهران بیایند و کارهایشان را پی‌گیری کنند. در یک بعد بالاتر اخیرا مجلس شورای اسلامی قانونی را تصویب کرده است، تحت عنوان تسهیل کسب و کار! این قانون، تاییدیه شورای نگهبان را هم اخذ کرده است. خیلی از مشاغل حالت خود‌اعلانی یا خود اظهاری گرفتند. به این معنا که در بسیاری از کسب و کار ها، اساسا نیاز نیست شما در دالان‌های بروکراسی وقت بگذارید، تا مجوز بگیرید و پس از آن اقدام به کسب و کار نمایید. بلکه صرفا با یک خود اظهاری اولیه، شروع به کسب و کار می نمایید و بعد برای دریافت مجوز، اقدام می‌کنید. این یک گام اساسی است! با تجربه‌ای که از سایر کشورها بوده است، این قانون خوب اخیرا مصوب شده است و می تواند بسیاری از امور را تسهیل کند. اساس این دو رویکرد هم این است که ما اگر بخواهیم فضای باز کسب و کار ایجاد کنیم، به این معنا که صدور و تمدید مجوزها تسهیل شود و افراد بر اساس مهارت، دانایی، توانایی و نهایتا سرمایه مالی و سرمایه انسانی خودشان بتوانند، در یک بازار کاملا رقابتی فعالیت کنند و به تبع آن هر کس که تلاش بیشتر، مشتری‌مداری بالاتر داشته باشد، قطعا در آن بازار رقابتی بهره بالاتری خواهد برد و کسانی که ما در این سال‌ها تجربه کردیم که فاقد دانش و تجربه کافی باشند، از بازار حذف می‌شوند. زمانی که بازار اساسا رقابتی شکل بگیرد؛ خواه و ناخواه ریسک ورود افراد فاقد تخصص، بسیار پایین می‌آید و کمتر شاهد ورود افراد غیر متخصص می‌شویم. این موضوعات به خط مقدم کسب و کار برمی‌گردد. یعنی موضوعی است که هر فردی به عنوان یک فعال حوزه کسب و کارهای گردشگری نیازمند آن بود و هرچه شرایط تسهیل شود، کار آن فرد راحت تر می شود. بخش دیگری وجود دارد که در واقع بر اساس ماده ۹۸ قانون برنامه ششم توسعه دولت یک اختیاری را کسب کرده است، تحت عنوان اینکه دولت می‌تواند بخشی از امور تصدی‌گری خود را به تشکل‌های حرفه‌ای واگذار کند. البته اینجا قانونگذار برای دولت اختیار قائل شده است. (یعنی الزامی برای آن قائل نشده است.) و...