ایران و دیپلماسی گردشگری؛ نگاهی به دستاوردها و چالش‌ها در گفتگو با مهندس خلدی نصب

گردشگری به‌عنوان یکی از صنایع کلیدی در تعاملات بین‌المللی، نقش بسزایی در معرفی فرهنگ، تمدن و ظرفیت‌های اقتصادی کشورها ایفا می‌کند. ایران با داشتن میراث غنی تاریخی و فرهنگی، در سازمان‌های بین‌المللی گردشگری حضوری فعال داشته و در تلاش است تا جایگاه خود را در این حوزه تقویت کند. در این مصاحبه، که توسط مجله سفرنویسان تهیه شده است، مهندس خلدی نصب از فعالیت‌های خود در حوزه گردشگری و حضور ایران در اجلاس‌های سازمان جهانی گردشگری سخن می‌گوید.

مختصری از فعالیت‌های خود بگویید و اینکه حضور ایران در اجلاس‌های سازمان جهانی گردشگری را تا به امروز، چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کلامم را با زیباترین واژه‌ای که می‌شناسم، آغاز می کنم، نام خدا. هر زمان واژه خرد پیش آید به عظمت و بزرگی خداوند که چقدر راجع به دانش و خرد تاکید کرده عمیق‌تر می‌شویم. من به عنوان یک خدمت‌گذار بیش از 28 سال است که در حوزه‌های مختلف و بویژه، در حوزه گردشگری، توفیق خدمت‌گذاری داشتم. در سال 1372 وارد معاونت سیاحتی و زیارتی وزارت فرهنگ و ارشاد شدم و شروع کارم در حوزه گردشگری از این سال آغاز شد. در سمت‌های متعددی بودم اما به دلیل علاقه و همچنین رشته تحصیلی‌ام  (مترجمی زبان انگلیسی) به حوزه بین‌الملل پیوستم و با دنیای فعالیت‌های "سازمان جهانی گردشگری" و "شورای جهانی سفر و گردشگری" و "اکو" هم‌داستان شدم. از دیگر فعالیت هایم تمرکز بر مباحث فرهنگی است. (ارتباط بین فرهنگ و گردشگری.)   از پتانسیل‌های بالقوه‌‌ای که در ایران است یکی استقرارش در مسیر جاده ابریشم، به عنوان یکی از کانال‌های اصلی است. میتوانیم بگوییم به عنوان چهارراه اصلی جاده ابریشم که شرق و غرب را به هم متصل می کند و یکی از ظرفیت‌هایی است که می‌توان بر آن تاکید کرد. خوشبختانه در تهران میزبان دومین اجلاس بین‌المللی جاده ابریشم بودیم. که منجر به بیانیه تهران شد و ظرفیت بسیار بالقوه‌ای را ایجاد کرد. اولین دوره این اجلاس در"تاشکند" در ازبکستان برگزار شد و ما برای برگزاری دور دوم اعلام آمادگی کردیم و ظرفیت‌های بسیار خوبی را ارائه دادیم. همینطور استمرار پیدا کرد. روند توسعه همکاری‌ها و روابط گردشگری چه در قالب دوجانبه بین ایران و کشورهای خارجی و چه در بحث سازمان‌های بین‌المللی را در این اجلاس توانستیم معرفی کنیم. همچنین این عاملی شد که توانستیم گوشه‌ای از عظمت تاریخ و تمدن، فرهنگ، هنر، آداب و رسوم ایران را به جهانیان نشان بدهیم. یکی از توفیقاتی که در سازمان جهانی گردشگری پیدا کردیم اعلام آمادگی برای میزبانی کمیسیون جنوب آسیا بود که یکی از کمیسیون‌های منطقه‌ای است. این خود عاملی شد برای یک حرکت جدی. دو کشور دیگر هم برای میزبانی در رقابت، اعلام آمادگی کرده بودند. که با تصریح اینکه ما 23 سال است که توفیق این میزبانی را نداشته‌ایم. کشور هندوستان به دلیل روابط حسنه‌ای که بین ایران و هندوستان است خود را کنار کشید و اعلام کرد که میزبانی را به ایران بدهید.

یکی از دست‌آوردهای اجلاس تعامل ایران و ژاپن بوده است. این پل ارتباطی چگونه شکل گرفت؟

برگزاری اجلاس فرصت خوبی شد. میزبانی اجلاس‌ بیشتر بهانه‌ای است که مقامات را به داخل ایران دعوت کنیم و زمینه ساز شود برای معرفی مردم دو کشورو با ارتباطات فرهنگی که برقرار می کنند و منجر به آشنایی بیشتر به آداب و رسوم و اشتراکات فرهنگی بین دو کشور شود. حرکت‌ها گام به گام برداشته شد و یکی از این حرکت‌ها در رابطه با توسعه همکاری‌ها با ژاپن بود. آنها آژانسی با ماهیت همکاری‌های بین‌المللی به نام به نام "جایکا" دارند. اولین توفیق این بود که به عنوان نماینده ایران سفری به ژاپن رفتم و در آنجا ایران را معرفی کردم. این قدم زمینه‌ای شد که بتوانیم از سایر ظرفیت‌هایی که در "جایکا" وجود داشت استفاده کنیم. 4 رکن اساسی را به عنوان پل ارتباطی و همکاری شناسایی کردیم. یکی؛ اعزام نمایندگان کشورهای خارجی است به ژاپن، که با پیشرفت‌های کشور ژاپن آشنا شوند. دومین مسئله؛ اعزام متخصصین و کارشناسان است در حوزه فرهنگی سومین؛ همکاری‌های پژوهشی وچهارمین؛ ارسال تجهیزات فنی. در قالب بحث اعزام نمایندگان ایران تلاش‌هایی انجام شد و ما توانستیم در یک تفاهم سه ساله، هرسال ده نماینده ایران را به مدت یک ماه به ژاپن اعزام کنیم. در آنجا نمایندگان ایران هم با نوسازی مراکز مذهبی و هم با روند سیاست گذاری در حوزه گردشگری در ژاپن آشنا شدند و متقابلا در فرصت‌هایی که می‌شد در بحث توسعه همکاری مشارکت داشتند.   پس از برگزاری دوره نخست و بازگشت نمایندگان، سمینارهایی در بخش خصوصی برگزار شد. حضور نماینده‌گان "جایکا" در این سمینارها و جلسات منجر شد که این دوره سه ساله را به 5 سال افزایش دهیم. ما 5 سال هر ماه ده نفر را به ژاپن اعزام کردیم. این دست‌آورد گامی موثر برای بخش توسعه،گسترش و تعمیق روابط بین ژاپن و ایران بود.

بیشتر بخوانید: 

ایران‌هراسی

مقایسه گردشگری پایدار با دیگر انواع گردشگری

صنایع‌دستی؛ میراثی برای گردشگری پایدار همدان

در موزه ملی ژاپن چند اثر ایرانی نیز وجود دارد. نگاه ژاپن نسبت به فرهنگ و تمدن ایرانی چگونه است؟ نمایشگاه 7 هزار سال تمدن ایران در کدام کشورها برگزار شد؟

در موزه "شوسویین" در ژاپن جامی است که در زمان‌های گذشته، شاهزاده‌ای ایرانی به شاهزاده‌ی ژاپنی داده، این جام را در موزه‌ای در ژاپن کماکان نگهداری می‌کنند. وجود این جام در موزه ژاپن نیز یکی از پل‌های ارتباطی است که به واسطه آن ایران را معرفی می‌کنیم.   یکی دیگر از اقدامات ما برای معرفی ایران در ژاپن، نمایشگاه 7 هزار سال تمدن ایران بود که دور اولش در آلمان برگزار شد و مورد استقبال زیادی قرار گرفت. این طرح را به وزارت امور خارجه اعلام کردیم و که پس از تائید به مدت یکسال در 5 شهر ژاپن نمایشگاه برگزار شد. اقبال خیلی خوبی داشتیم و مردم ژاپن از این نمایشگاه ایران بازدید کردند. این زمینهای شد برای پژوهش‌گران و کارشناسان ژاپنی در حوزه مرمت و احیای آثار تاریخی تا با ایران در قالب پروژه‌های مشترک در سایت‌های تاریخی ایران همکاری کنند. روند دیگری که بین ایران و ژاپن اتفاق افتاد برگزاری جلسات مشترکی بود که مقامات‌شان به ایران سفر کردند. یکی از این مقامات، آقای پرفسور هیپوچی استاد و رئیس دانشگاه اوزاکا بود که در سفرش به ایران وقتی ظرفیت‌ها را ملاحظه کردند، اعلام آمادگی کردند برای کارهای پژوهشی بین ایران و ژاپن در زمینه باستانی و سایت‌های باستانی ایران.   گام دیگر همکاری بین ایران و کشورهایی مثل فرانسه بود که در سفرهایی که اولین معاون رئیس جمهور و رئیس میراث فرهنگی  گردشگری به فرانسه داشتند، چهار سند همکاری را بین دو کشور به امضا رسید که یکی از اسناد، تشکیل کارگروه مشترک بین موزه ملی و موزه لوور بود که زمینه ساز شد تا نمایشگاه هفت هزار سال تمدن ایران را با همکاری موزه لوور در فرانسه نیز برگزار کنیم و آنجا هم مورد استقبال قرار گرفت.   عوامل دیگری که می‌شود به آن اشاره کرد در راستای برنامه و گسترش همکاری در منطقه این است که ایران موسسه عالی میراث فرهنی دارد و این ظرفیت بسیار خوبی است. تصمیم بر این بود تا با همکاری یونسکو و پشتوانه و ظرفیت بالایی که در قالب اساتید پژوهش‌گر و مرمت‌گر در ایران داریم، بتوانیم دوره‌های اساسی آموزشی میراث فرهنگی و کاوش را در ایران برگزار کنیم و کارشناسان کشورهای منطقه را جذب کنیم تا آموزش خود در ایران ببینند و از آنجا که سایت‌های بسیاری هم در ایران است، می‌توانند به عنوان بخش عملیاتی و کاربردی بعد از دوره‌های تخصصی دانشگاهی عملا در این سایت‌های تاریخی هم از نزدیک روند کاوش‌هایی که انجام می‌شود را مشاهده کنند. این برنامه خیلی قوی بود که در دستور کار داشتیم متاسفانه توفیق نشد، در حوزه بین الملل بعد از 15 سال به دلیل تغییرات مدیریتی این توفیق را از دست دادم.

دست‌آورد‌های ایران در اجلاس های پیشین را به اختصار توضیح دهید.

در سازمان‌جهانی گردشگری اولین رکن مجمع عمومی است که تمام مقامات عالی رتبه گردشگری کشورها در آن حضور پیدا می‌کنند و تصمیمات قطعی برای دو سال آتی در آنجا اتخاذ می شود. در کمیسیون‌های تخصصی طرح و بحث می شود. اما دومین رکن، شورای اجرایی است که تمام برنامه‌هایی که برای دوسال آینده‌تهیه و تدوین می کنند در این شورای اجرایی طرح و بحث شده، تصمیم‌گیری می‌شود و نهایتا برنامه جامع دوسالانه آتی به مجمع عمومی برده می‌شود تا تصویب نهایی شود. میزبانی اجلاس شورای اجرایی توسط ایران یکی دیگر از دست‌آوردهای ما بود. ما آنجا موفق به معرفی ظرفیت‌های کشور ایران به کشورهای خارجی شدیم. یکی از کمیته‌های تخصصی بررسی عضویت سازمان‌ها و مؤسسات گردشگری خصوصی، در سازمان گردشگری جهانی را دارد. ایران هم به عضویت این کمیته نائل شد.   از دیگر فعالیت‌هایی که می‌شود به آنها اشاره کرد. روند توسعه و برگزاری کنفرانس بین المللی فرهنگ و گردشگری بود که با مشارکت UNWTO و سازمان یونسکو در ایران انجام شد. عاملی شد که مولفه‌هایی که مربوط به گردشگری فرهنگی است و از دید فرهنگی می‌تواند مورد توجه باشد، توسط کارشناسان ایرانی طرح و بحث شد و کارشناسان ما نظرات و پیشنهادات خود را اعلام داشتند.این امر بسیار مورد استقبال قرار گرفت. خوشبختانه با تلاش‌هایی که در سال 2018 انجام شد. تبلیغ به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی توانستیم در کشور نیجر به تصویب برسانیم و با همکاری و گزارشات کارشناسی بسیار خوبی که اداره کل گردشگری آذربایجان شرقی ارائه کرده بودند. هیئت ژوری 9 نفره 7 نفر به ایران رای دادند.   در کنار این مهم مجمع آسیایی گفتگو و همکاری نیز وجود دارد تحت عنوان "ای.سی.دی" که این نیز اولین دوره‌ای بود که در 2017 ایران میزبانش بود. دوره دوم "کامبوج" میزبان این مجمع بود و ما نیز به عنوان نماینده از ایران حضور داشتیم. توضیحات را ارائه کردیم و توافقی که در ایران انجام شده بود را در قالب گزارشی مختصر ارائه کردیم و نهایتا توفیق پیدا کردیم که "همدان" را به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو "ای.سی.دی" یا "مجمع گفتگو و همکاری آسیایی" که بالغ بر 40 کشور هستند، به تصویب برسانیم. در اجلاس ای.سی.دی یکی از کشورهایی که نظرات کارشناسانه و دقیق ارائه می کرد و ایران بود. در کنار بیانیه های مربوط به جلسه، من شخصا در مورد همدان تحقیقاتی را آماده کرده بودم، از پیشینیه تاریخی تا ظرفیت های گردشگری(به زبان انگلیسی) با تصاویر به عنوان یک پرزنتیشن. دبیرکل به من اشاره کرد که مبنای پیشنهاد شما برای معرفی شهر همدان به عنوان شهر گردشگری کشورهای آسیایی چیست؟ من یک نسخه از مصوبات سال 2014 که در منامه بحرین برگزار شده بود و بند 14 آن به همین موضوع اختصاص داشت به دبیر کل اجلاس ارائه دادم. با ملاحظه‌ای که انجام شد و رای‌گیری  بعد از آن همدان به تصویب رسید و عنوان "شهر گردشگری کشورهای آسیایی را کسب کرد. در سال 2018 هم تبریز و هم همدان میزبان این دو اجلاس بودند.

سال 99 را چگونه ارزیابی می‌کنید. آیا پیشرفتی در مسیر تحقق اهداف صورت گرفته؟

ما طبق چشم انداز بیست ساله، برنامه داشتیم تا 1404 میزبان پذیرایی 20 میلیون گردشگر و 25 میلیارد دلار درآمد (به میزان دو درصد اقتصادی) برای ایران فراهم کنیم که حرکت این روند با توجه به تلاش‌های انجام شده به خوبی پیش می‌رفت. اما متاسفانه در سال گذشته، بحث کرونا پیش آمد و تمام برنامه‌ها که به صورت جهشی داشت پیش می‌رفت، متوقف شد. منجر به این شد که ما توجه را به سمت امنیت و سلامت جان مردم متمرکز کنیم. اولویت تماما به سمت بهداشت معطوف شد تا سلامت جان عزیزانمان را تامین کنیم. بعد از یک سال در حال تلاش هستیم در کنار این شرایط بحرانی و تحمیلی با رعایت تمامی پروتکل‌های بهداشتی، روندی که آغاز کردیم را پی گیری نماییم. ما تلاش می‌کنیم بحث سفر کماکان ادامه داشته باشد. ما تشویق به سفر نمی‌کنیم، چرا که اولویت ما، امنیت مسافران و میزبانان سفر است. امیدواریم که بعد از واکسناسیون تمامی مردم و ایمنی عزیزان بتوانیم دوباره برنامه توسعه گردشگری را ادامه دهیم.   امید است که کارهای موثر‌تری انجام شود. هنوز ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری ایران ناشناخته مانده. کشوری که دارای 4 فصل است و در تمام طول سال می‌تواند میزبان گردشگران باشد. ایران در طول سال می‌تواند در پیست دیزین شما را مهمان اسکی کند و با یک ساعت و نیم پرواز به سمت جنوب می‌تواند تعطیلاتی عالی را در کنار آب‌های گرم خلیج فارس به شما وعده بدهد. 

برای سال 1400 بجز بحث اقامت گاهها ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر، برنامه‌ی دیگری هم دارید؟

عمده مرد علاقمندند در تعطبلات عید نوروز، به سفر بروند و حرکت بسیار کلانی را در زمان تعطیلات  عید نوروز در سفرهای داخلی شاهد هستیم. در گذشته ستاد تسهیلات نوروز دایر بود که عمدتا به تعطیلات نوروز و گردش مردم می‌پرداخت و بعد ما بررسی کردیم و دیدیم ما تعطیلات تابستانی را هم داریم و در تعطیلات فواصل بین التعطیلین‌، نیز مردم علاقه‌مند به سفر هستند. این شد که در بهمن ماه سال 1392 گزارشی تخصصی تهیه و ارسال شد برای هیئت محترم وزیران و منجر به تشکیل "ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر" شد، که سیاست‌گذاری را در چهارچوب ایجاد تسهیلات با برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری، نظارت و فراهم کردن امکانات لازم، که مردم بتوانند در سراسر ایران به راحتی سفر کنند. آماری که در سال 98 ارائه کردیم چیزی بالغ بر 70 میلیون اقامت ثبت شده در کشور در 18 روز اتفاق افتاده بود. در یک‌ بازه زمانی کوتاه ملاحظه می‌کنید که حجم کلانی از اقامت مردم است.   البته سابق مسافران در پارک‌ها چادر می‌زدند، در کنار خیابان‌ها در مدارس اسکان می‌گرفتند و ... ما با نظارت سعی کردیم مردم را به اقامت در مکان های دارای مجوز سوق دهیم. و تسهیلات مناسبی را به مردم ارائه کنیم که تعطیلات خوبی داشته باشند.   در سال 98 ما شعاری را انتخاب کردیم تحت عنوان « نوروزبانان بی نوروز.» مردم خودشان ملاحظه می‌کنند که پلیس راهبر حضور دارد و در میادین ورودی شهرها کمپ‌هایی را استقرار داده‌اند که مرکب از اورژانس، هلال احمر، دوایر و دفاتر اطلاع رسانی و... است. شاید مردم اینها را ببینند و رد شوند. اما این عزیزان افرادی هستند که در ایام نوروز که مردم به سفر می‌روند و از تعطیلات خود لذت می‌برند در تلاش‌اند تا از این ایام را با خاطره‌ای خوش برایشان بسازند.  

در پایان لطفا در مورد شعار بین المللی که مصوب آن شما بودید هم توضیحاتی را بفرمایید.

یکی از مواردی که در سازمان WTO سازمان جهانی گردشگری مطرح می‌شود که یک حرکت یکپارچه را ایجاد کند و همه کشورها براساس یک عنوان حرکت کنند. هر دو سال یکبار از کشورها درخواست می‌کنند که شعاری را پیشنهاد دهند. خوشبختانه در سال 2001 که سال گفتگوی تمدن‌ها مطرح شد. فرصت بسیار خوبی شد و من پیشنهاد دادم اینطور مطرح کنیم" جهانگردی ابزاری برای صلح و گفتگوی تمد‌ن‌ها» که مورد استقبال قرار گرفت و به عنوان شعار سال 2001 تصویب شد. رکن اساسی گردشگری ارتباط مرد است. اون سال ما میزبان تعداد زیادی توریست به ایران بودیم. این خیلی خوب است که نمایندگانی که از ایران به اجلاس‌ها اعزام می‌شوند، انعکاسی از فرهنگ و تمدین ایرانی باشند.