صنعت گردشگری ایران: افق ناپیدای بهبود در دوران بی‌ثباتی

بلاتکلیفی گردشگری ایران در سایه جنگ: "نه صلح کامل، نه جنگ"

به گزارش مجله سفر نویسان، سهند عقدایی، مدیرعامل دفتر خدمات مسافرتی اسپیلت البرز و عضو هیئت مدیره انجمن دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران، صنعت گردشگری ایران را در پی تحولات اخیر و "تجاوز به خاک سرزمین" با بلاتکلیفی عمیقی مواجه می‌داند. او با اشاره به آسیب‌دیدگی زیرساخت‌ها، لغو پروازها، مشکلات ویزا و از همه مهم‌تر، حس عدم اطمینان در میان مردم، چشم‌انداز بهبود را در هاله‌ای از ابهام می‌بیند.

فلج شدن پروازها و دشواری دریافت ویزا: موانعی بر سر راه سفر

عقدایی در مصاحبه‌ای اختصاصی با مجله سفر نویسان، وضعیت کنونی صنعت را تشریح کرد و اظهار داشت: "در خصوص گردشگری ورودی وضعیت مشخص است؛ زیرا پیش از این نیز تعطیل بوده و حداقل در این بخش، سفرهای سیاحتی با سفرهای زیارتی همپوشانی ندارند." با این حال، او تأکید کرد که بخش‌های گردشگری داخلی و خروجی با وضعیت "بلاتکلیفی" روبرو هستند.

او افزود: "در مورد گردشگری داخلی، پروازهای داخلی هنوز برقرار نشده‌اند. دلایل مختلفی وجود دارد؛ از جمله آسیب دیدگی برخی از زیرساخت‌ها، به خصوص رادارها و امکانات ناوبری هوایی در فرودگاه‌های مهم کشور که در حمله اسرائیل در جنگ قبلی آسیب دیده‌اند." این موضوع برای پروازهای ورودی نیز صدق می‌کند و سه شرکت هواپیمایی اصلی قطر، امارات و ترکیه پروازهای خود را متوقف کرده‌اند و فقط در برخی شهرهای خاص مانند مشهد پروازها انجام می‌شود.

مشکلات ویزایی نیز به این چالش‌ها دامن زده است. به گفته این عضو هیئت مدیره انجمن دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران: "بسیاری از سفارتخانه‌ها در داخل کشور تعطیل شده‌اند و کارمندان آن‌ها به خارج از کشور منتقل شده‌اند. حتی کشورهایی مثل امارات و دبی هم اکنون دیگر ویزا به ایرانی‌ها نمی‌دهند. این مسئله نیز یکی دیگر از دلایل کاهش سفرهای خارجی است."

سایه سنگین "حس بلاتکلیفی" بر تصمیمات سفر

فارغ از مسائل فنی، بزرگترین مانع پیش روی گردشگری، "حس بلاتکلیفی" در میان مردم است. عقدایی توضیح داد: "یک مسافر وقتی قصد سفر داخلی دارد، نگرانی دارد که اگر مثلاً به کیش، شمال یا مشهد یا هر شهر دیگری سفر کند و در آن مدت زمانی حمله‌ای رخ دهد، آیا می‌تواند به خانه بازگردد؟" این نگرانی برای سفرهای خارجی نیز وجود دارد، چرا که "مرزهای هوایی هر لحظه می‌توانند بسته شوند."

همچنین، عدم اطمینان در مورد بازپرداخت هزینه‌های تور در صورت لغو سفر به دلیل شرایط اضطراری، مسافران را از خرید تور منصرف کرده است. وی با انتقاد از رویکرد برخی دستگاه‌های دولتی گفت: "دستگاه‌های دولتی با بیان اینکه «شرایط فورس ماژور است» و همه هزینه‌ها باید برگردانده شود، این انتظار را در مردم ایجاد می‌کنند، در حالی که آژانس‌ها نمی‌توانند این تعهد را بپذیرند."

او در نهایت وضعیت فعلی را اینگونه توصیف کرد: "نه جنگ و نه صلح کامل وجود دارد و آتش‌بس موجود یک آتش‌بس شکننده است. در این فضای نامطمئن، گردشگری داخلی و خروجی هیچ امیدی به بهبود ندارد تا زمانی که این شرایط ادامه داشته باشد."

عدم امید به بازگشت نشاط اجتماعی و ضرورت بقا برای کسب‌وکارها

در پاسخ به سوالی پیرامون نقش دولت و بخش خصوصی در بازگرداندن نشاط اجتماعی در فصل تابستان، عقدایی با دیدگاهی واقع‌بینانه اظهار داشت که “فرض بر بازگشت نشاط اجتماعی زیر سوال است.”او تأکید کرد: "این سوال یک فرضیه را درون خودش مستتر دارد. فرضیه شما این است که قرار نیست شرایط جنگی برگردد؛ ما یک جنگ را پشت سر گذاشتیم و تمام شده و حالا وظیفه ما این است که نشاط اجتماعی را برگردانیم. چالش اینجاست که از کجا معلوم دوباره شرایط جنگی برنگردد؟"

او با اشاره به سایه سنگین جنگ و بی‌ثباتی کلی، توصیه به برنامه‌ریزان و مجریان صنعت گردشگری را در یک کلمه خلاصه کرد: "هیچ". او افزود: "فقط کسب‌وکارها باید همان‌طور که در سال‌های گذشته در شرایط بقا قرار داشتند، این شرایط را تشدید کنند و سیاست‌های خود را بر اساس شرایط بقا تنظیم و اجرا کنند. یعنی فرض کنند همین وضعیتی که الان ما یک ماه است در آن هستیم، تا آخر سال هم ادامه پیدا کند."

او این شرایط را به "هایبرنیت" یا "خواب زمستانی" تشبیه کرد و افزود: “دستیابی به جریان پایدار سفر چیزی نیست که از دست مجریان صنعت گردشگری — حتی مجریان دولتی آن — بیاید، چون این موضوع در واقع معلول شرایط ناپایدار و بی‌ثباتی کلان در کلیت وضعیت نظام سیاسی است.”