تهدیدها و فرصت‌های بازار گردشگری سلامت ایران: بررسی پنجمین کنگره بین‌المللی سلامت کشورهای اسلامی

پنجمین کنگره بین‌المللی سلامت کشورهای اسلامی ، رویدادی که در تاریخ ۱۶ تا ۱۸ آبان ماه در شهر تهران برگزار شد، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای حوزه گردشگری سلامت در منطقه شناخته می‌شود. این رویداد با حمایت وزارتخانه‌ها و تشکل‌های بین‌المللی فعال در حوزه سلامت و گردشگری سلامت، در پنجمین سال متوالی (یک سال به دلیل اپیدمی کرونا به تعویق افتاد) با شور و انرژی مضاعف برگزار شد. این کنگره نه تنها به‌عنوان یک رویداد داخلی، بلکه به‌عنوان پلتفرمی برای جلب توجه کشورهای مسلمان و حتی اعضای اتحادیه اروپا به ایران، نقش مهمی ایفا کرد.

در کنار تمام حواشی و انتقادات مثبت و منفی که این رویداد به همراه داشت، پیام اصلی آن برای فعالان عرصه گردشگری سلامت بسیار واضح بود: ایران به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در حوزه گردشگری سلامت، در حال جذب توجه جهانی است.

برای درک بهتر این رویداد و چالش‌ها و فرصت‌هایی که در پی آن قرار دارد، مجله سفرنویسان با آقای مجید زنگویی ، دبیر کل مرکز توسعه گردشگری سلامت کشورهای اسلامی و رئیس انجمن گردشگری سلامت استان تهران، گفت‌وگویی صمیمانه و عمیق انجام داده است. در این مصاحبه، به موضوعات کلیدی مانند نقش شبکه‌سازی ، برندسازی بیمارستان‌ها ، حمایت دولتی و خصوصی و چشم‌انداز آینده گردشگری سلامت ایران پرداخته شده است.

• چگونه پنجمین کنگره بین‌المللی سلامت کشورهای اسلامی به عنوان یک رویداد منحصر‌به‌فرد در حوزه گردشگری سلامت، با هدف شبکه‌سازی و جریان‌سازی بین‌المللی طراحی شده است؟ لطفاً توضیح دهید که این کنگره چگونه به توسعه صنعت گردشگری سلامت در ایران و کشورهای اسلامی کمک می‌کند و اهداف بلندمدت آن چیست؟

 با مشاهده تحولات اخیر در حوزه گردشگری سلامت، احساس خوشحالی و رضایت می‌کنیم که این صنعت به تدریج در حال گسترش و جلب توجه بین‌المللی است. از اواخر سال ۱۳۹۴ که مرکز توسعه گردشگری سلامت کشورهای اسلامی (HTDC) فعالیت خود را در زمینه شبکه‌سازی و همکاری‌های بین‌المللی آغاز کرد، پیش‌بینی این اتفاقات برای ما غیرقابل باور نبود. امروز شاهد حضور کشورهای مختلف در رویدادهای بین‌المللی مانند پنجمین کنگره بین‌المللی سلامت کشورهای اسلامی هستیم که نشان‌دهنده جایگاه ویژه این ساختار در عرصه جهانی است.

HTDC همواره بر این اصل تأکید داشته که در حوزه اعزام و پذیرش بیماران فعالیتی انجام نمی‌دهد و لذا رقیب بخش‌های خصوصی نیست. وظیفه اصلی ما شبکه‌سازی و ایجاد جریان‌های مرتبط با گردشگری سلامت در کشورهای اسلامی است. ایران به‌عنوان میزبان این ساختار، از مزایای آن بهره‌مند می‌شود؛ اما در عین حال، این فضا برای تمام کشورها قابل استفاده و سودآور است.

کنگره سلامت کشورهای اسلامی در شرایطی برگزار شد که بسیاری از کشورها به‌دلیل شرایط جهانی، فعالیت‌های خود را متوقف کرده بودند. این موضوع باعث شد این رویداد مورد توجه نقاط مختلف دنیا قرار گیرد. در HTDC، فعالیت‌های اجرایی در حوزه سلامت و گردشگری سلامت با سرعت و جدیت پیش می‌رود. به‌عنوان مثال، نشست فعالان گردشگری سلامت کشورها همزمان با عرب هلث در دبی و نشست مجازی شبکه‌سازی تجاری فعالان حوزه گردشگری و گردشگری سلامت اروپا و کشورهای اسلامی از جمله اقدامات اخیر ما بوده است.

یکی از برنامه‌های مهم پیش‌رو، برگزاری همایش و نمایشگاه بین‌المللی بیمارستان‌های خصوصی (IPH 2022) در مرداد ماه سال ۱۴۰۱ است. این رویداد گامی مهم در جهت برندسازی ظرفیت‌های درمانی است. متأسفانه در ایران و بسیاری از کشورهای مسلمان، برند بیمارستانی قوی وجود ندارد و تنها ترکیه در این زمینه عملکرد نسبتاً بهتری داشته است. این موضوع را به‌عنوان یکی از نقاط ضعف شناسایی کرده‌ایم و آماده‌ایم برای سرمایه‌گذاری در این حوزه اقدام کنیم.

نمایشگاه IPH 2022 به‌عنوان یک رویداد بین‌المللی، بیمارستان‌های خصوصی ایران، ترکیه و سایر کشورها را به تعامل و مشارکت دعوت می‌کند. همچنین، با انجمن‌های بیمارستانی، نشریات تخصصی و مراکز درمانی کشورهای اتحادیه عرب، اروپایی و هندوستان در حال مذاکره هستیم و تاکنون آمادگی‌های لازم برای مشارکت در این رویداد اعلام شده است. این اقدامات نشان‌دهنده تعهد ما به توسعه شبکه‌سازی و برندسازی در حوزه گردشگری سلامت است.

• با توجه به تمرکز شما بر برندسازی بیمارستان‌ها و مجموعه‌های درمانی، آیا می‌توان گفت هدف اصلی شما توسعه حوزه درمان است یا گردشگری؟ این سوال را مطرح می‌کنم چرا که برخی انتقادات در خصوص نحوه برگزاری پانزدهمین نمایشگری گردشگری امسال وجود داشت، به‌ویژه در مورد نشست‌های B2B برای آژانس‌دارها. آیا رویکرد شما بیشتر به سمت گردشگری عمومی یا گردشگری درمانی و خدمات درمانی است؟

 ما تاکنون نشست B2B برای آژانس‌دارها برگزار نکرده‌ایم. تمرکز ما عمدتاً بر حوزه گردشگری سلامت بوده است و در مفهوم عام گردشگری، ورود مستقیم و جدی نداشته‌ایم. محور اصلی فعالیت مرکز توسعه گردشگری سلامت کشورهای اسلامی (HTDC)، شبکه‌سازی در صنایع مختلف است. شبکه‌سازی فرآیندی است که از طراحی برنامه‌های دقیق و تعاملات هدفمند آغاز می‌شود. این فرآیند شامل انتخاب بازیگران مناسب، تعریف اهداف مشترک و ایجاد ظرفیت برای همکاری است. ابزارهای شبکه‌سازی شامل پلتفرم‌های آنلاین، رویدادهای بین‌المللی، نشست‌های تجاری و تسهیلات خاص برای مشارکت‌کنندگان است. استمرار این فرآیند با پشتیبانی مالی و مدیریت منظم امکان‌پذیر می‌شود و گسترش آن نیز با ورود بازیگران بین‌المللی و تعاملات چندجانبه تقویت می‌شود.

در پانزدهمین نمایشگاه گردشگری، ما در کنار وزارت گردشگری و ستاد اجرایی رویداد، همکاری کردیم. البته، زمان محدود (فقط ۱۵ روز) و عدم دسترسی به شبکه‌های گسترده‌ی گردشگری در مفهوم عام، فرصت کافی برای ارتباط‌گیری گسترده را به ما نداد. اما در حوزه گردشگری سلامت ، اعتبار ما در سطح جهانی تثبیت شده است. چه در آمریکا، اروپا، آفریقا یا کشورهای اسلامی، برند ما شناخته‌شده است.

شبکه‌سازی، به‌ویژه در سطح بین‌المللی، فرآیندی زمان‌بر و پرهزینه است. برای این کار، نیاز به راهکارهای مالی و حمایت‌های دولتی یا بخش خصوصی داریم. به همین دلیل، تاکنون گردشگری در مفهوم عام در اولویت ما قرار نگرفته است و تمرکز ما بر گردشگری سلامت و زیرشاخه‌های آن مانند گردشگری درمانی و گردشگری تندرستی بوده است.

در نمایشگاه گردشگری، ما در دو بخش نشست تجاری و نمایشگاه مجازی خدمات خاصی ارائه کردیم. تمام هزینه‌های نشست تجاری توسط HTDC و در همکاری با سامانه آنلاین IROXPO پرداخت شد. در بخش مجازی نیز تسهیلات ویژه‌ای برای مشارکت‌کنندگان در نظر گرفته شد که این خدمات در طول سال ادامه دارد. با توجه به زمان محدود و عدم دسترسی به اطلاعات میهمانان خارجی، امکان برگزاری نشست B2B با جزئیات کامل وجود نداشت.

در همان زمان نمایشگاه، ما در حال برگزاری نشست فعالان گردشگری سلامت در دبی بودیم. با این حال، تلاش کردیم همه موضوعات به‌صورت همزمان مدیریت شوند. تنها کاری که می‌توانستیم در آن زمان انجام دهیم، دعوت از بازیگران کلیدی این صنعت بود که بتوانند با یکدیگر همکاری کنند. بسیاری از مذاکرات در همان شب اتفاق افتاد، اما موفقیت در شبکه‌سازی به انگیزه‌های درونی افراد نیز بستگی دارد.

ما به تعهدات خود پایبند هستیم. در نمایشگری اعلام کردیم که شرکت‌کنندگان در بخش مجازی، در طول سال از خدمات خاصی بهره‌مند خواهند شد. این خدمات شامل شرکت رایگان در کارگاه‌های آموزشی و حضور در رویدادهای مختلف است. به‌عنوان مثال، در ۲۴ فوریه نشست B2B مجازی بین اروپا و کشورهای اسلامی برگزار شد و غرفه‌داران مجازی نمایشگاه امکان حضور رایگان در این نشست را داشتند. این خدمات ادامه خواهد داشت و برای حضور این عزیزان در رویدادهای بعدی نیز شرایط ویژه در نظر گرفته خواهد شد.

شبکه‌سازی فرآیندی است که نیاز به زمان و حمایت دولت دارد. ما در یک زمان پانزده روزه، اتفاق بی‌نقصی را نمی‌توانیم رقم بزنیم. اما لازم است ذکر کنم، به حرف‌هایی که زدیم متعهد هستیم. آنجا اعلام کردیم که کسانی که در نمایشگاه شرکت می‌کنند، چنانچه در بخش مجازی شرکت کنند، در طول سال به‌ آنها خدماتی ارائه خواهیم کرد. این خدمات هم‌چنان در حال ارائه است.

• با توجه به انتقادات مطرح‌شده درباره شیوه برگزاری پانزدهمین نمایشگاه گردشگری، به‌ویژه درخصوص عدم استفاده از مدل سنتی (میزهای مجزا برای مذاکرات B2B)، آیا می‌توان انتظار داشت که در رویدادهای آینده، به‌ویژه با حضور فعالان حوزه گردشگری عمومی و بیمارستان‌ها، شیوه‌های جدید شبکه‌سازی به‌گونه‌ای طراحی شود که هم نیازهای صنعت گردشگری را برآورده کند و هم فرصت‌های B2B موثرتری ایجاد شود؟

ما برگزارکننده نمایشگاه بین‌المللی گردشگری نیستیم و این موضوع را باید از دوستان ما در وزارت گردشگری انتظار داشته باشید. وقتی نشست‌هایی از این نوع برگزار می‌شوند، هزینه‌های سنگینی به سیستم تحمیل می‌شود که قاعدتاً دولت یا بخش خصوصی باید در تأمین آن شرکت کنند. اما در مورد بخش خصوصی مرتبط با حوزه گردشگری، به دلیل عدم آشنایی با خدمات جدید، عملکرد آنها در پرداخت هزینه‌ها محتاطانه بود. فعالان حوزه گردشگری به سختی حاضر به مشارکت در نمایشگاه بودند و نهایتاً صحبت از پرداخت هزینه برای خدمات جانبی رویداد می‌شد. بنابراین، تغییرات بنیادین در نحوه برگزاری رویدادهای تجاری نیازمند زمان است.

برگزاری نشست جانبی و ضیافت شام در راستای تعهدات برگزارکننده رویداد نبود و این خدمات اضافه بر خدمات معمول نمایشگاه تعریف شده بود. البته، اهمیت این موضوع برای شرکت‌کنندگان نمایشگاه مشهود بود. اگر وزارت گردشگری به صورت جدی وارد این عرصه شود و حمایت کند، قطعاً این رویداد در سال آینده با کیفیت بهتر و در ابعاد گسترده‌تری برگزار خواهد شد.

من انتقاد جدی به وزارتخانه‌ها و بخش دولت دارم. مشارکت دولت فقط در جهت تسهیل‌سازی این امور است که البته خوب است و در دولت جدید شاهد فعالیت بیشتری هستیم. اما این نقطه موعود نیست که بگوییم: «دیگر عالی شد». دولت، وزارت میراث فرهنگی، هنری، گردشگری و صنایع‌دستی، وزارت صمت و وزارت بهداشت باید نقش فعالی ایفا کنند. این شیوه منفعلانه که فقط حمایت معنوی کنند، واقعاً به درد بخش خصوصی و تشکل‌ها نمی‌خورد. ما انتظار داریم دولت نقش موثرتری ایفا کند، به‌ویژه در بخش گردشگری که با مشکلات مالی فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کند و قطعاً نیاز به حمایت دولت دارد.

از رویکرد شخص آقای شالبافیان در این موضوع خوشحالم. ایشان با منابع محدود و در شرایط سخت، تلاش کردند بهترین اتفاقات را رقم بزنند و موفق هم بودند. اما این کافی نیست. وزیر محترم گردشگری باید واقعاً برای این موضوع سرفصل بودجه خاصی قرار دهد. وقتی درباره برندسازی حوزه گردشگری، گردشگری سلامت یا حتی شبکه‌سازی صحبت می‌کنید، بخشی از آن تبلیغات است. جمهوری اسلامی ایران چه زمانی در این حوزه‌ها تبلیغات بین‌المللی انجام داده است؟ هیچ‌وقت. رویدادهایی از این جنس می‌توانند این خلاء را پر کنند، به شرطی که دولت نسبت به این موضوع اهتمام ورزیده و جدیت بیشتری به خرج دهد.

باور کنید خیلی هم کار سختی نیست. حتی گاهی نیازی به پرداخت هزینه نقدی نیست و می‌توان از امکانات موجود استفاده کرد. مگر وزارت میراث فرهنگی، هنری، گردشگری و صنایع‌دستی هتل ندارد؟ چرا در رویدادهای مختلف، چه در حوزه گردشگری و چه گردشگری سلامت، امکانات خود را در اختیار نمی‌گذارد؟ مگر دولت‌های دیگر این کار را نمی‌کنند؟ من می‌توانم از کشورهای مختلف مثال بزنم که این تسهیلات وجود دارد. در مورد کنگره سلامت کشورهای اسلامی، می‌توانم اسم چند کشور را بیاورم که از آنها درخواست برگزاری کنگره در آن کشورها داریم. هر کدام از این کشورها امکانات خود را در اختیار گذاشته‌اند. مثلاً کشور عمان بود که رئیس اتاق بازرگانی عمان در کنگره رسماً اعلام کرد. در ایران این اتفاقات نمی‌افتد و لازم است که این اتفاقات رقم بخورد. بنابراین، انتظار داشته باشیم که خدمات مرتبط با شانزدهمین نمایشگاه گردشگری در سال آینده دقیق‌تر، درست‌تر و حرفه‌ای‌تر پیش برود، انتظار به جایی است.

• با توجه به تمایل شما برای برگزاری نشست‌های B2B حرفه‌ای‌تر و استانداردتر در سطح داخلی و بین‌المللی، چه موانعی از سمت بخش دولتی و خصوصی وجود دارد که این اهداف را به چالش می‌کشد؟ و از دیدگاه شما، خروجی‌ها و تأثیر بین‌المللی پنجمین کنگره گردشگری سلامت کشورهای اسلامی و پانزدهمین نمایشگاه گردشگری چگونه قابل ارزیابی است؟ آیا این رویدادها به طور مؤثری به توسعه شبکه‌سازی و برندسازی صنعت گردشگری سلامت کمک کرده‌اند؟

اول از همه، باید به یک نکته مهم اشاره کنم که شاید در بحث‌های پیشین کمتر مطرح شده باشد. تمام انتقاداتی که نسبت به عملکرد دولت ارائه کردم، بر اساس واقعیت‌های موجود است. اما واقع‌بینانه بگویم، توقع اینکه دولت به سطح ایده‌آل بخش خصوصی برسد، بسیار دور از ذهن است. مشکلات مالی، بروکراسی‌های سنگین و دیدگاه‌های کوتاه‌مدت، دولت را از حمایت جدی در حوزه‌های توسعه‌ای باز می‌دارد. بنابراین، راه‌حل اصلی را در دست بخش خصوصی می‌بینم. بخش خصوصی باید جدی‌تر وارد عرصه شود و نقش مؤثرتری ایفا کند.

در خصوص تأثیرگذاری کنگره بین‌المللی سلامت کشورهای اسلامی، باید گفت که وظیفه اصلی ما شبکه‌سازی و ایجاد جریان‌های بین‌المللی است. نتیجه این تلاش‌ها را می‌توان در تغییر تفکر و رویکرد فعالان حوزه گردشگری سلامت ایران مشاهده کرد. چند سال پیش، این صنعت به‌صورت محلی و محدود فعالیت می‌کرد، اما امروزه با فعالیت‌های منسجم و گسترده‌ای که از طرف جمهوری اسلامی ایران شکل گرفته، شاهد برندسازی ظرفیت‌های درمانی کشور هستیم.

اگر به شبکه‌های اجتماعی و بازخورد مخاطبان داخلی و بین‌المللی نگاه کنید، موفقیت‌های بزرگ مرکز توسعه گردشگری سلامت کشورهای اسلامی (HTDC) در سطح بین‌المللی کاملاً مشهود است. البته، هیچ کاری بدون نقص نیست و امیدواریم که دامنه خدمات و کیفیت آن روز به روز گسترش یابد.

ماموریت HTDC معرفی ظرفیت‌های موجود در حوزه سلامت و گردشگری سلامت در کشورهای مختلف است. این کار فقط محدود به ایران نیست، بلکه شامل تمام کشورهای اسلامی می‌شود. البته، قرارگیری این پایگاه در ایران، فرصت منحصربه‌فردی برای کشور ما ایجاد می‌کند. ما رقیب هیچ‌کس نیستیم. من این جمله را باتاکید می‌گویم. ما رقیب هیچ‌کس نیستیم و برنامه‌ای که داریم در رقابت با کسی قرار نمی‌گیرد. کار ما اتصال و هم‌افزایی است.

شبکه‌سازی جای ورود افراد بلااثر نیست. افرادی که فقط می‌خواهند از شرایط بهره‌برداری کنند و ارزش افزوده‌ای برای جمع ایجاد نکنند، جایگاهی در این شبکه ندارند. بنابراین، هر فرد یا مجموعه‌ای که بخواهد وارد شبکه شود، باید یا از لحاظ مالی کمک کند یا از ظرفیت‌های خود برای توسعه شبکه استفاده کند. آغوش ما برای هر مجموعه و هر شخصی که بخواهد به شبکه ورود کند و در توسعه آن سهیم باشد و از آن بهره‌برداری کند، باز است.

در کشورمان، در حوزه گردشگری و گردشگری سلامت، نقاط قوت و ضعف متعددی وجود دارد. بخشی از این مشکلات مربوط به دولت و بخشی به بخش خصوصی است. یکی از موضوعات مطرح، اختلافات بین وزارت بهداشت و وزارت میراث فرهنگی، هنری، گردشگری و صنایع‌دستی است. اما این موضوع به‌تنهایی نمی‌تواند تمام مشکلات این صنعت را توجیه کند.

به نظر من، بخش خصوصی باید خودش را بشناسد و ظرفیت‌هایش را به‌کار گیرد. اگر از بسیاری از بخش‌های خصوصی بپرسید، می‌گویند مشکل اصلی اختلاف بین دو وزارتخانه است. اما این ادعا دور از واقعیت است. بخش خصوصی خودش باید مسئولیت بیشتری بپذیرد. بسیاری از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ما، از ورود گردشگران خارجی سود زیادی می‌برند، اما حاضر به هزینه‌کردن برای توسعه و برندسازی نیستند.

تفکرات قدیمی مانند "چرا باید هزینه کنم؟" یا "هزینه برندسازی یعنی چه؟" باید اصلاح شود. اگر این تغییر ایجاد شود، مشکل اختلاف بین دو وزارتخانه دیگر به‌عنوان یک مانع اساسی در نظر گرفته نخواهد شد. مشکل اصلی از دید من، عدم آشنایی بخش‌های خصوصی با مفاهیم ورود به بازارهای بین‌المللی، نقش‌آفرینی موثر و برندسازی است. این موضوع نه تنها در حوزه گردشگری سلامت، بلکه در اکثر صنایع کشور ما صدق می‌کند.

• با توجه به اینکه برخی فعالان حوزه گردشگری سلامت ادعا می‌کنند بیش از ۲۰ تا ۳۰ سال در عرصه بین‌المللی فعالیت دارند، اما هنوز با دو چالش اصلی در گردشگری سلامت مواجه هستند: ۱) ضعف در برندسازی مراکز درمانی و بیمارستانی و ۲) عدم تسهیل‌گری دولت در صدور روادید، حمایت‌های لازم و تبلیغات بین‌المللی؛ آیا این دیدگاه را موافقید؟ و اگر نه، پیشنهاد شما برای حل این چالش‌ها چیست؟

قسمتی از این دیدگاه صحیح است، اما قسمتی نیز نادرست. ممکن است برخی از دوستان تنها مشکلات را به دولت نسبت دهند و نقش بخش خصوصی را نادیده بگیرند. ولی واقعیت این است که بخش خصوصی نیز باید نقش خود را به‌درستی ایفا کند و تفکرش را به‌روزرسانی کند. ما نمی‌گوییم دولت بدون ایراد است؛ بلکه دولت حتماً ایراداتی دارد، به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند صدور روادید که یکی از مشکلات بزرگ در توسعه گردشگری سلامت است. من به‌عنوان فردی که در انجمن گردشگری سلامت استان تهران فعالیت می‌کنم، بارها در جلساتی با همکاران وزارت گردشگری و وزارت خارجه درباره رفع این مشکل بحث کردم. بر هیچ‌کس پوشیده نیست که قوانین دولت گاهی در موضوعات توسعه‌ای، بازدارنده عمل می‌کنند. اما آیا این به معنای متوقف شدن بخش خصوصی است؟

بخش خصوصی باید به خودش و نوآوری‌اش تکیه کند. باید به دنبال راه‌حل‌های نوین حتی در شرایط نامساعد باشد. شما نمی‌توانید همه‌چیز را به ایرادات دولت موکول کنید. البته دولت ایراداتی دارد و این امر بدیهی است، اما سؤال اصلی این است: بخش خصوصی چه کار کرده است؟ آیا بخش خصوصی به اندازه کافی خودش را بروز داده است؟ در حوزه آژانس‌ها که به آن اشاره کردید، حق دارید! واقعاً حق دارید که از این موضوع دفاع کنید. اما باید به این نکته توجه کنید که ما در تمام حوزه‌های اقتصادی، نه فقط در حوزه گردشگری یا گردشگری سلامت، نیاز به بازنگری جدی در استراتژی‌های خود داریم.

ما نیاز به نوآوری داریم. نیاز داریم تیم‌های اجرایی خودمان را از لحاظ دانش، موضوعات بین‌المللی، ارتباطات بین‌المللی و سایر عوامل ضروری بروزرسانی کنیم. اگر این کارها را انجام ندهیم، حتی با حمایت دولت هم مجموعه‌های خصوصی ما نمی‌توانند دوام بیاورند.

• با توجه به نقش محوری شبکه‌سازی در توسعه صنعت گردشگری سلامت، پیشنهاد شما برای تقویت این شبکه‌سازی در دو حوزه کلیدی—درمانی (مانند بیمارستان‌ها و مراکز درمانی) و گردشگری (مانند آژانس‌ها و هتل‌ها)—چیست؟ آیا می‌توان با به‌روزرسانی استراتژی‌ها و تسهیل تعاملات بین‌المللی، این دو بخش را به‌صورت یکپارچه و مؤثرتر در کنار هم قرار داد؟

پیشنهاد من به دوستان این است که به چند نکته مهم توجه کنند. اگر بخش خصوصی قصد دارد نگاهی بلندمدت داشته باشد، باید تمام سرویس‌های خود را محدود به جمهوری اسلامی ایران نکند و آن‌ها را در قالب بین‌المللی تعریف کند. البته قطعاً اولویت همیشه با کشور محل فعالیت است؛ اما برای نقش‌آفرینی مؤثر در عرصه جهانی، باید خدمات را با رویکردی جهانی طراحی کنند. به شرکت‌های گردشگری سلامت از ایران و سایر کشورها توصیه می‌کنیم که سرویس‌های خود را در مقیاس بین‌المللی تعریف کنند و شرکت‌شان را برای حضور در بازارهای جهانی آماده سازند. اگر در امارات هستید، با اولویت امارات عمل کنید، اگر در ایران، با اولویت ایران؛ اما از فرصت خدمت‌رسانی به بیماران در کشورهای دیگر غافل نشوید.

نکته دوم این است که به شبکه‌های اقتصادی بین‌المللی متصل شوید. این کار به شما کمک می‌کند تا در مرزهای دانش، تجربه و ارتباطات قرار بگیرید و صنعت خود را به‌روز نگه دارید. برای پیشرفت در این حوزه، باید به‌صورت هوشمندانه هزینه کنید. اگر این کار را انجام دهید، اتفاقات مثبت خودبه‌خود رقم خواهد خورد.

دلیل اینکه ما IPH2022 را تعریف کردیم نیز همین بود: ما در حوزه برندسازی بیمارستان‌ها ضعف داریم. اگر با هر مدیر بیمارستانی صحبت کنید، معمولاً حاضر به هزینه کردن برای برندسازی نیستند و تنها به مشکلات و هزینه‌های موجود فکر می‌کنند. اما برای ایجاد تحول، باید یک جریان‌سازی شکل گیرد تا نگرش بخش‌های بیمارستانی نسبت به این موضوع تغییر کند و به اهمیت آن پی ببرند. راه‌حل این است که تغییر نگرش مدیریتی در این بخش‌ها ایجاد شود و ورود آن‌ها به حوزه‌های بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد. دولت نیز قطعاً باید در این زمینه تسهیل‌گر باشد و از فعالیت‌های مشابه حمایت کند.

• با توجه به نقش کلیدی هتل‌ها در ارائه خدمات اقامتی با استانداردهای مطلوب و تورگردانان در جذب مسافران، پیشنهاد شما برای تقویت نقش این فعالان در توسعه صنعت گردشگری سلامت چیست؟ آیا می‌توان با ایجاد شبکه‌سازی و همکاری‌های مشترک بین این بخش‌ها و دولت، به ارتقاء کیفیت خدمات و جذب گردشگران بین‌المللی کمک کرد؟

هتل‌ها و خطوط هوایی به‌عنوان دو بازیگر کلیدی می‌توانند نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری و گردشگری سلامت ایفا کنند. اما متاسفانه، بسیاری از هتل‌ها و شرکت‌های هواپیمایی ما به‌دلیل نگاه جزیره‌ای که در حوزه‌های مختلف اقتصادی وجود دارد، از فعالیت‌های جمعی دوری می‌کنند. مدیریت این مجموعه‌ها اغلب بر پایه کسب سودهای کوتاه‌مدت تعریف شده است؛ به‌طوری که هتل‌ها بیشتر به دنبال به‌دست آوردن بیشترین سود در لحظه هستند. البته، دولت باید نقش حمایت‌کننده را ایفا کند تا این صنایع بتوانند خود را به‌صورت پایدار توسعه دهند. اما سؤال این است: کی با هم نشستیم تا با نگاه جمعی، مشکلات را حل کنیم؟ کی دست به دست هم دادیم تا در زمینه برندسازی و جریان‌سازی‌های بین‌المللی قدم برداریم؟

چه زمانی دیدید هتل‌ها بیان کنند که در رویدادهای بین‌المللی مرتبط با برندسازی و توسعه بازار گردشگری کشور مشارکت می‌کنند؟ کدام هتل این اعلام را کرده است؟ کدام خط هوایی این کار را انجام داده است؟ در حالی که در بسیاری از کشورهای دیگر، حتی اگر همه، حداقل تعدادی از این مجموعه‌ها در این نوع اتفاقات همراهی می‌کنند. متاسفانه، ما در ایران هیچ‌گونه داوطلبی از سوی هتل‌ها و خطوط هوایی برای همکاری در این حوزه‌ها نداشته‌ایم. البته، خبر خوب این است که هواپیمایی ماهان اخیراً در جلساتی که با مدیران ارشد این مجموعه داشتیم، شروع به همکاری در این زمینه کرده است. این موضوع باعث خوشحالی ماست و امیدواریم که این همکاری نه‌تنها اثربخش باشد، بلکه به سایر شرکت‌های هواپیمایی نیز تسری پیدا کند.

• برای اثبات اینکه مسیر پیشرفت صنعت گردشگری سلامت به دست بخش خصوصی است، آیا حاضرید با یک برنامه‌ریزی بلندمدت، روسای جوامع مرتبط مانند هتل‌داران، ایرلاین‌ها و تشکل‌های گردشگری را دعوت کنید تا در این شبکه‌سازی و همکاری‌های بین‌المللی نقش فعال‌تری ایفا کنند؟

 بله، چرا که نه. انتشار این موضوع می‌تواند آزمونی برای تعهد واقعی بخش خصوصی باشد. ببینید کدام هتل‌ها حاضرند بگویند: «ما در شبکه‌سازی شرکت می‌کنیم و شرایط خاص را قائل می‌شویم.» تجربه ما در این زمینه نشان داده است که بسیاری از هتل‌ها فقط به دنبال سود لحظه‌ای هستند و شما را صرفاً به عنوان مشتری می‌بینند که باید در آن لحظه از شما درآمد کسب کنند. وقتی از آنها می‌خواهید در حوزه‌هایی مانند برندسازی و شبکه‌سازی مرتبط با گردشگری همکاری کنند، پاسخ‌های مثبت و مؤثری دریافت نمی‌کنید. اما اگر دوستان حاضر باشند و شورایی از جامعه هتل‌داران، ایرلاین‌ها، انجمن‌ها و تشکل‌ها تشکیل شود که حداقل در برگزاری رویدادهای باسابقه و تأثیرگذار همکاری موثر داشته باشند، قطعاً دولت نیز خود را در این مسیر همراه خواهد کرد.

وقتی دولت ببیند که بخش‌های خصوصی به‌صورت جمعی وارد تعامل شده‌اند و به‌خوبی عمل می‌کنند، به‌عنوان حامی و کمک‌کننده وارد عمل می‌شود. اما متاسفانه بسیاری از دوستان ممکن است بگویند: «آیا این اتفاق واقعاً می‌تواند بیفتد؟» من از شما یک سؤال دارم. ما پنج دوره کنگره گردشگری سلامت کشورهای اسلامی را در ایران برگزار کردیم. در کدام دوره دولت به ما پول داده است؟ تمام این برنامه‌ها با مشارکت بخش خصوصی انجام شده است و به‌صورت ارگانیک در حال رشد بوده‌اند. هر سال این رویداد بزرگ‌تر و پررنگ‌تر شده است. نقش اصلی بخش خصوصی بوده و ما فقط به‌عنوان هماهنگ‌کننده عمل کرده‌ایم. ما این بازیگران را کنار هم قرار داده‌ایم و گفته‌ایم: «همه با هم همکاری کنند و از این همکاری بهره‌برداری کنند.»

اگر دولت حمایت مالی هدفمند داشته باشد، اتفاقات بسیار عالی رخ خواهد داد. اما حتی اگر به دلیل محدودیت‌ها فقط بگوید: «شما این کارها را انجام دهید و من با ظرفیت‌ها و امکانات موجود کمک می‌کنم،» باز هم می‌تواند اتفاقات تأثیرگذاری را رقم بزند. اعتباردهی و حمایت دولت بسیار موثر خواهد بود. من این را با قاطعیت کامل می‌گویم، اما مسئله اینجا است که هیچ‌کس زیر بار این فرآیند بلندمدت نمی‌رود. همه دنبال سود لحظه‌ای هستند و به فکر سودآوری فوری در همان لحظه‌اند.

این رویدادهایی که برای برندسازی ظرفیت‌های ایران طراحی شده‌اند، هزینه‌شان چقدر است؟ بعد می‌بینید که در کشورهای دیگر، رویدادهای مشابه با میلیاردها تومان هزینه برگزار می‌شوند و این هزینه‌ها خیلی راحت پرداخت می‌شوند. اما در ایران، حتی از زیرساخت‌های موجودمان هم به‌درستی استفاده نمی‌کنیم. چرا جمهوری اسلامی ایران باید مثل یک بازیگر معمولی در رویدادهای بین‌المللی حضور پیدا کند؟ ما باید خیلی بهتر وارد این رویدادها شویم. می‌توانیم نقش محوری‌تری ایفا کنیم و در بازی مشترک با دیگران شرکت کنیم.

اما متاسفانه همیشه فکر می‌کنیم که تحت تحریم و مشکلات هستیم و فقط باید پول بدهیم تا به ما اجازه ورود داده شود. در حالی که اینطور نیست. اگر بتوانیم مسیر درست را یاد بگیریم و بفهمیم که چطور وارد تعامل شویم، چطور استراتژی مناسب را اتخاذ کنیم و نشان دهیم که یک بازیگر قدرتمند هستیم، دیگران نیز ما را به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی شناسایی می‌کنند و وارد تعامل جدی‌تر می‌شوند.

• با توجه به اینکه فعالیت‌های شما در حوزه گردشگری سلامت، الهام‌بخش بخش خصوصی برای ایجاد مسیرهای نوین (مانند حضور مستقل در نمایشگاه ترکیه) بوده است، آیا مجموعه شما آمادگی دارد با وزارت میراث فرهنگی، هنری، گردشگری و صنایع‌دستی همکاری کند؟ آیا برنامه‌ای برای توسعه شبکه‌سازی و برندسازی در عرصه بین‌المللی، با حمایت دولت، در دست اجرا دارید؟

ما همواره آماده هرگونه همکاری هستیم، اما در سیستم ما تفکری وجود دارد که از انجام کارهای پیچیده، زمان‌بر و بی‌حاصل به شدت اجتناب می‌کنیم. اگر دولت یا هر بخشی قصد دارد به توسعه این ظرفیت‌ها کمک کند، ما با کمال میل پذیرای این همکاری هستیم. این موضوع شامل وزارت میراث فرهنگی، هنری، گردشگری و صنایع‌دستی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت صنعت و سایر بخش‌ها نیز می‌شود. اما حقیقت این است که بروکراسی در سیستم ما بسیار سنگین و پیچیده است. یکی از مواردی که از آقای شالبافیان بابت آن سپاسگزارم، تصمیم‌گیری سریع‌شان در همکاری محدودی بود که با هم داشتیم. اشتباه بزرگ این است که بخش خصوصی و تشکل‌ها منتظر منویات دولت باشند. شخصاً معتقدم زمانی که بخش خصوصی امیدش را از دولت قطع کند، آن موقع نقطه عطف موفقیت‌اش رقم خواهد خورد. مهم نیست چه دولتی باشد، وقتی از سیستم دولتی امید قطع شود، جایی برای پیشرفت واقعی باز می‌شود. شما بخش خصوصی هستید، خودتان باید به جلو حرکت کنید! من موانع دولت را درک می‌کنم و همیشه درک خواهم کرد؛ چرا که خودمان نیز به عنوان یک تشکل، هر بار که کاری انجام می‌دهیم با هزاران مانع مواجه می‌شویم. اما تأکید می‌کنم که تا می‌توانیم خودمان برای خودمان مانع‌های جدید ایجاد نکنیم.

در جمع‌بندی صحبت‌های پایانی، می‌توان گفت که مجموعه ما از ایجاد یک شبکه قوی در بخش خصوصی حمایت می‌کند. این شبکه با تمرکز بر گردشگری سلامت و حتی فراتر از آن، و همچنین با ورود هدفمند و مشخص وزارتخانه‌ها به عرصه‌های بین‌المللی برای شبکه‌سازی و برندسازی، پشتیبانی می‌کند. قطعاً این رویکرد ادامه دارد. در گام اول، انتظار داریم دولت در این مسیر همراه ما باشد. اگر منابع مالی ندارد، مشکلی نیست؛ اما باید از ظرفیت‌های موجود خود استفاده کند. به عنوان مثال، پنجمین کنگره گردشگری سلامت کشورهای اسلامی را برگزار کردیم و بالغ بر ۱۵۰ نفر از کشورهای مختلف از اروپا تا کشورهای اسلامی را دعوت کرده بودیم. حال سؤال اینجاست: وزیر محترم میراث فرهنگی، هنری، گردشگری و صنایع‌دستی و وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کجا بودند؟ آیا موضوع مهم‌تری وجود داشت که تشریف نیاوردند؟ این یک سؤال دوستانه است. برای ما مهم بود، چرا که ما کار خود را در شبکه به درستی انجام دادیم. اما حضور وزیر در این‌گونه برنامه‌ها، اتفاقی مهم را رقم می‌زند. این حضور باعث می‌شود شما در صدر اخبار و رسانه‌های بین‌المللی قرار بگیرید و پوشش رسانه‌ای عمومی حول این محور شکل بگیرد. ما در حوزه تخصصی کارمان را به خوبی انجام می‌دهیم، اما بخشی از مسائل گردشگری و گردشگری سلامت به موضوعات عمومی مربوط می‌شود و حضور وزیر می‌تواند پوشش خوبی ایجاد کند. این کارها هزینه‌ای برای دولت ندارد، اما ارزش زیادی ایجاد می‌کند.

معاون رئیس‌جمهور، رئیس کمیسیون‌های گردشگری و بهداشت مجلس، و وزرا محترم کجا بودند؟ این پرسشی است که نه تنها من، بلکه خود دوستان در وزارتخانه‌های مرتبط نیز داشتند. آیا فعالیت در حوزه گردشگری سلامت را تأیید نمی‌کنند؟ اگر این‌گونه نیست – که می‌دانم این‌گونه نیست – خواهش من این است که در این برنامه و سایر رویدادهای مشابه حضور داشته باشند. امیدواریم که حمایت‌های بیشتر و دلگرم‌کننده‌ای از سمت دولت دریافت کنیم.