تلاش برای ثبت جهانی اسب کاسپین: چالشی تاریخی و دیپلماتیک

پایگاه خبری سفرنویسان-نگاهی به ارزش تاریخی و فرهنگی اسب کاسپین

اسب کاسپین، با نام لاتین «Caspian horse»، یکی از قدیمی‌ترین نژادهای اسب در جهان است که پیشینه‌ای بیش از پنج هزار سال دارد. خاستگاه این نژاد کهن سواحل جنوبی دریای خزر است و پراکندگی آن در مناطق شرقی مازندران تا تالش در غرب گیلان گواهی بر پیوند تاریخی این اسب با فرهنگ ایران است. یافته‌های ژنتیکی و آثار تاریخی از جمله نقوش سنگی بر پلکان‌های تخت جمشید و مهرهای باستانی، همگی نشان‌دهنده حضور پررنگ این اسب در تمدن‌های ایرانی هستند.اما امروزه این نژاد منحصر‌به‌فرد با تهدیداتی جدی مواجه شده است. کاهش زیستگاه‌های طبیعی، تغییرات اقلیمی و عدم وجود برنامه‌های حفاظتی موثر، آینده این اسب را با چالش‌های فراوانی روبه‌رو کرده است. در این راستا، ایران تلاش دارد تا از طریق ثبت جهانی اسب کاسپین در یونسکو، گامی موثر در جهت حفاظت از این میراث ارزشمند بردارد.

اقدامات حفاظتی در سطح ملی و بین‌المللی

در سال‌های اخیر، انجمن حفاظت از اسب کاسپین ایران در همکاری با نهادهای دولتی و غیردولتی اقدامات گسترده‌ای را در این حوزه انجام داده است. این انجمن که در ۲۸ اسفندماه ۱۳۹۶ تأسیس شده است، با حمایت وزارت جهاد کشاورزی و وزارت کشور، پروژه‌هایی را در زمینه حفاظت و تکثیر این نژاد ارزشمند کلید زده است.یکی از اقدامات مهم این انجمن، تدوین نخستین تبارنامه ملی اسب کاسپین است که با هدف ثبت و مستندسازی اطلاعات ژنتیکی این نژاد انجام شده است. علاوه بر این، برنامه‌های متعددی شامل برگزاری نمایشگاه‌های مرتبط، تولید مستندهای علمی و همکاری با پژوهشگران بین‌المللی در حال اجرا است. این فعالیت‌ها در کنار یکدیگر تلاش دارند تا آگاهی عمومی را درباره اهمیت این اسب افزایش دهند و زمینه را برای حفاظت پایدار آن فراهم کنند.علاوه بر تلاش‌های داخلی، همکاری‌های بین‌المللی نیز در دستور کار قرار گرفته است. کشورهای اروپایی مانند انگلستان و فرانسه، به دلیل آگاهی از ارزش تاریخی این نژاد، به ایران پیشنهاد همکاری‌های علمی و ژنتیکی داده‌اند. مذاکراتی برای تشکیل کمیته مشترک بین ایران و یونسکو جهت مطالعه و حفاظت از این نژاد انجام شده است که می‌تواند در آینده تأثیر بسزایی در نجات این گونه داشته باشد.

رقابت بین‌المللی برای ثبت جهانی اسب کاسپین

یکی از مهم‌ترین اهداف انجمن حفاظت از اسب کاسپین، ثبت این نژاد در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو است. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که برخی کشورها تلاش دارند این نژاد را به نام خود ثبت کنند. در همین راستا، نشستی در اول اسفندماه سال جاری در بنیاد ایران‌شناسی برگزار خواهد شد که هدف آن تسریع در روند ثبت جهانی این نژاد به نام ایران است.

دکتر بیچرانلو، از اعضای انجمن حمایت از اسب کاسپین، در این باره می‌گوید: «اسب کاسپین باید ابتدا در سطح ملی و سپس بین‌المللی معرفی و به‌عنوان یک نماد فرهنگی ثبت شود. متأسفانه تاکنون در معرفی و تبلیغ این اسب اقدام جدی صورت نگرفته و این می‌تواند یک تهدید برای هویت فرهنگی این نژاد باشد.»او همچنین اشاره می‌کند که «بدون یک برنامه مشخص دیپلماتیک برای تعامل با یونسکو، امکان تأخیر در روند ثبت جهانی وجود دارد.»

بیشتر بخوانید:

تفاوت طبیعت‌گردی با دیگر انواع گردشگری

معرفی پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده

چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی در حفاظت از اسب کاسپین

فرآیند ثبت جهانی این نژاد، علاوه بر تلاش‌های داخلی، نیاز به حمایت‌های بین‌المللی دارد. یکی از موانع اصلی این مسیر، رقابت برخی کشورها برای تغییر نام و ثبت این اسب به نام خود است. این موضوع می‌تواند هویت تاریخی و فرهنگی این نژاد را با چالش جدی مواجه کند و ضرورت تسریع در روند دیپلماتیک این ثبت را افزایش دهد.علاوه بر چالش‌های سیاسی، کمبود منابع مالی نیز به‌عنوان یکی از موانع اصلی مطرح است. بسیاری از پروژه‌های حفاظتی و تحقیقاتی در این حوزه به دلیل نبود حمایت‌های مالی کافی با مشکلات متعددی روبه‌رو شده‌اند. حفظ زیستگاه‌های طبیعی و اجرای برنامه‌های اصلاح نژاد نیز از دیگر چالش‌هایی است که نیاز به همکاری گسترده نهادهای داخلی و بین‌المللی دارد.چالش دیگر، روند رو به کاهش تعداد این اسب‌ها است. بر اساس گزارشات منتشر شده، در سال ۲۰۱۰، تعداد اسب‌های کاسپین کمتر از ۱۰۰۰ رأس تخمین زده شد که این رقم در حال حاضر کاهش بیشتری داشته است. بدون تدابیر حفاظتی فوری، این نژاد ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور به‌طور کامل از بین برود.

لزوم سیاست‌های حمایتی دولت در این مسیر

در کنار تلاش‌های انجمن‌های غیردولتی، حمایت دولت از این نژاد امری حیاتی محسوب می‌شود. وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست در سال‌های اخیر طرح‌هایی را برای تأمین منابع آبی و گسترش مراتع در مناطق محل پرورش این اسب اجرا کرده‌اند. با این حال، برای مقابله با بحران انقراض، تخصیص بودجه‌های کلان‌تر و حمایت از پرورش‌دهندگان ضروری به نظر می‌رسد.پیشنهادهایی مبنی بر ایجاد پارک‌های ملی حفاظت‌شده برای پرورش اسب کاسپین مطرح شده است که در صورت اجرای این طرح‌ها، می‌تواند یک زیستگاه امن برای این نژاد در معرض خطر باشد. همچنین، پیشنهاد همکاری با سازمان‌های بین‌المللی مانند اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) می‌تواند تأثیر مثبتی بر حفظ این گونه داشته باشد.اسب کاسپین نه‌تنها یک نژاد باستانی، بلکه بخشی از میراث فرهنگی ایران است که نیازمند اقدامات فوری برای حفاظت و معرفی گسترده‌تر است. تلاش‌های اخیر برای ثبت جهانی این اسب، گامی اساسی در راستای حفظ هویت تاریخی آن محسوب می‌شود. با این حال، عبور از موانع موجود نیازمند همکاری ملی و بین‌المللی، تخصیص منابع مالی مناسب و تدوین برنامه‌های منسجم حفاظتی است. همکاری‌های بین‌المللی، حمایت دولت و افزایش آگاهی عمومی در این مسیر نقشی کلیدی خواهند داشت.