آینده‌نگری در توسعه گردشگری هوشمند: تحلیل اقتصادی سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و چشم‌انداز ایران در افق جهانی

این گزارش تحلیلی-تحقیقی توسط مجله "سفرنویسان" و با هدف واکاوی عمیق آینده گردشگری هوشمند و ابعاد اقتصادی سرمایه‌گذاری در فناوری‌های مرتبط، به‌ویژه با تمرکز بر چشم‌انداز ایران، تهیه شده است. در عصری که تحولات فناورانه با سرعتی بی‌سابقه در حال دگرگون‌سازی تمامی صنایع هستند، گردشگری نیز از این قاعده مستثنی نیست. این تحول نه تنها بر نحوه سفر کردن ما تأثیر می‌گذارد، بلکه بر اقتصاد، فرهنگ و پایداری مقاصد گردشگری نیز اثرگذار است.

گردشگری هوشمند مفهومی فراتر از صرفاً استفاده از ابزارهای دیجیتال است؛ این رویکرد، تجربه‌ی سفر را از طریق به‌کارگیری فناوری‌های مدرن و نوآوری‌های دیجیتال بهبود می‌بخشد. این مفهوم شامل استفاده از برنامه‌های کاربردی هوشمند، داده‌های بزرگ، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا برای بهبود برنامه‌ریزی سفر، ارائه اطلاعات و کمک به گردشگران، و افزایش تعامل بین مقاصد گردشگری و بازدیدکنندگان است. مولفه‌های کلیدی آن شامل برنامه‌های تلفن همراه برای دسترسی آسان به اطلاعات و خدمات رزرو، داده‌های بزرگ برای تحلیل رفتار و ترجیحات گردشگران، اینترنت اشیا (IoT) برای بهبود خدمات عملیاتی مانند کنترل خودکار نور و دما در هتل‌ها، واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) برای ارائه‌ی تجربیات تعاملی و غنی‌سازی بازدید از جاذبه‌ها، و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای ارائه اطلاعات دقیق مسیر و حمل‌ونقل است.

در دنیای رقابتی امروز، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های هوشمند نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت حیاتی برای بقا و رقابت‌پذیری در صنعت گردشگری جهانی محسوب می‌شود. این فناوری‌ها نه تنها کارایی عملیاتی را افزایش می‌دهند، بلکه به بهبود پایداری و شخصی‌سازی پیشنهادات گردشگری نیز کمک می‌کنند. گزارش حاضر در چهار میان‌تیتر اصلی، ابتدا به نبض بازار جهانی و روندهای سرمایه‌گذاری در گردشگری هوشمند می‌پردازد، سپس الگوهای موفق جهانی را مورد بررسی قرار می‌دهد، در ادامه وضعیت ایران را از منظر پتانسیل‌ها، چالش‌ها و اقدامات موجود تحلیل می‌کند، و در نهایت با ارائه یک تحلیل انتقادی و راهکارهای تحول‌آفرین، چشم‌اندازی برای آینده ترسیم می‌کند.

نبض بازار جهانی: رونق سرمایه‌گذاری و تحولات فناورانه در گردشگری هوشمند

بازار جهانی گردشگری هوشمند با رشدی چشمگیر مواجه است که نشان‌دهنده تغییر پارادایم در این صنعت به سمت دیجیتالی شدن و هوشمندسازی است. ارزش این بازار در سال 2023 به 626.8 میلیون دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود در سال 2024 به 712.6 میلیون دلار افزایش یابد. این روند صعودی با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) 15.5 درصد ادامه خواهد یافت و انتظار می‌رود تا سال 2032 به 2,258.6 میلیون دلار برسد. این رشد قابل توجه در اندازه بازار جهانی گردشگری هوشمند، پذیرش گسترده و اعتماد فزاینده به فناوری‌های نوین در این صنعت را به نمایش می‌گذارد و فرصتی بزرگ برای کشورهایی است که به دنبال سهم بیشتری از این بازار رو به رشد هستند. نرخ رشد 15.5 درصدی CAGR فراتر از صرفاً بهبود پس از همه‌گیری است؛ این نرخ رشد بالا نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری‌های بنیادین و استراتژیک در فناوری‌هایی است که تجربه سفر را از پایه متحول می‌کنند. این امر به نوبه خود، تقاضای مصرف‌کنندگان برای تجربه‌های سفر شخصی‌سازی‌شده و کارآمدتر را برآورده می‌سازد و یک چرخه مثبت از نوآوری و رشد ایجاد می‌کند.

منطقه آسیا-اقیانوسیه به دلیل افزایش سرمایه‌گذاری‌های دیجیتال، ابتکارات شهرهای هوشمند و بهبود قابل توجه در گردشگری منطقه‌ای، سریع‌ترین نرخ رشد را بین سال‌های 2024 تا 2032 تجربه خواهد کرد. بازار آمریکای شمالی نیز با CAGR 14.4% در دوره 2025-2032 رشد قابل توجهی خواهد داشت، که سهم بازار ایالات متحده تا سال 2032 به 452 میلیون دلار خواهد رسید. کانادا (16.6%) و مکزیک (15.7%) نیز در این دوره رشد بالایی را تجربه خواهند کرد. تمرکز رشد در آسیا-اقیانوسیه و آمریکای شمالی، پیشگامی این مناطق در پذیرش و پیاده‌سازی فناوری‌های هوشمند را نشان می‌دهد. این امر به دلیل وجود زیرساخت‌های قوی فناوری و سیاست‌های حمایتی دولت‌ها در این مناطق است. کشورهایی که از این روند عقب بمانند، نه تنها سهم بازار خود را از دست می‌دهند، بلکه در جذب گردشگران نسل جدید نیز با مشکل مواجه خواهند شد. شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) پیش‌بینی کرده است که هزینه‌های جهانی سفر تا سال 2025 از 11 تریلیون دلار فراتر خواهد رفت، که نشان‌دهنده یکی از سریع‌ترین بهبودها در تاریخ مدرن است. این رقم تنها یک عدد نیست، بلکه نشان‌دهنده یک تغییر اساسی در نحوه کاوش جهان توسط ماست و چشم‌اندازی بسیار مثبت برای صنعت گردشگری جهانی ترسیم می‌کند، که تقاضا برای سفر همچنان قوی است. رشد کلی هزینه‌های سفر و رشد بازار گردشگری هوشمند با هم ارتباط مستقیم دارند؛ با افزایش هزینه‌ها، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های هوشمند توجیه‌پذیرتر می‌شود، زیرا این فناوری‌ها به جذب و حفظ گردشگران و ارائه تجربه‌های با ارزش‌تر کمک می‌کنند.

فناوری‌های پیشران و سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت گردشگری در حال تغییر ماهیت سفر هستند. هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML) نقش محوری در شخصی‌سازی تجربه سفر، بهینه‌سازی قیمت‌ها، پشتیبانی آنلاین مشتری و تحلیل داده‌ها ایفا می‌کنند. هوش مصنوعی فراتر از یک ابزار ساده است؛ این فناوری به ستون فقرات گردشگری هوشمند تبدیل شده است که امکان شخصی‌سازی بی‌سابقه و کارایی عملیاتی را فراهم می‌کند. هوش مصنوعی مولد (Generative AI) نیز ابزارهای جدیدی برای ایجاد گزینه‌های بهتر برای مسافران فراهم می‌کند. برای مثال، الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی، چت‌بات‌ها و دستیاران شخصی، ارتباطات را تسهیل کرده و ترجمه در لحظه را ممکن می‌سازند. شخصی‌سازی تجربه سفر با هوش مصنوعی منجر به افزایش رضایت مشتری و وفاداری او می‌شود. این امر به نوبه خود، مزیت رقابتی قابل توجهی برای کسب‌وکارها و مقاصد ایجاد می‌کند. شرکت‌هایی مانند Airbnb از هوش مصنوعی برای قیمت‌گذاری پویا استفاده می‌کنند که درآمد میزبانان را افزایش می‌دهد.

اینترنت اشیا (IoT) در مدیریت زیرساخت‌ها و بهبود خدمات هتل‌ها کاربرد دارد و می‌تواند مصرف انرژی و آب را بهینه کرده و ردپای کربن را کاهش دهد. واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) ابعاد تازه‌ای به تجربیات مسافران می‌بخشند و تورهای مجازی و تجربیات تعاملی را ممکن می‌سازند. حدود 25% از مصرف‌کنندگان قصد دارند از VR برای انتخاب مقصد تعطیلات خود استفاده کنند. این فناوری‌ها نه تنها تجربه گردشگر را غنی می‌کنند، بلکه می‌توانند به مقاصد کمک کنند تا جاذبه‌های خود را به صورت مجازی به مخاطبان جهانی معرفی کنند، حتی پیش از سفر فیزیکی، که این خود یک ابزار بازاریابی قدرتمند است.

آژانس‌های مسافرتی آنلاین (OTAs) به شدت در حال سرمایه‌گذاری در فناوری هستند. بر اساس گزارش Amadeus در سال 2024، حدود 94 درصد از OTAs در 12 ماه آینده "همان مقدار یا بیشتر" و 63 درصد "بیشتر" در فناوری سرمایه‌گذاری خواهند کرد. این سرمایه‌گذاری‌ها عمدتاً بر بهبود تجربه کاربری (59%)، نوآوری (58%)، پایداری (57%)، افزایش حاشیه سود (54%) و افزایش درآمد (53%) متمرکز هستند. نکته قابل توجه این است که کاهش هزینه تنها توسط 29% از پاسخ‌دهندگان به عنوان یک محرک ذکر شده است که نشان‌دهنده اعتماد به تقاضای پایدار و تمرکز بر ارتقاء خدمات است. این داده نشان می‌دهد که بازیگران پیشرو در صنعت گردشگری جهانی، سرمایه‌گذاری در فناوری را نه صرفاً ابزاری برای کاهش هزینه، بلکه به عنوان یک اهرم استراتژیک برای افزایش ارزش، نوآوری و بهبود تجربه مشتری می‌بینند. این رویکرد، در تضاد با دیدگاه‌های کوتاه‌مدت و صرفاً مبتنی بر کاهش هزینه است و یک درس مهم برای سیاست‌گذاران در ایران محسوب می‌شود.

روندهای نوین سفر در سال 2025 و فراتر از آن، چشم‌انداز صنعت گردشگری را شکل می‌دهند. سفر پایدار و اکوتوریسم به یک اولویت اصلی تبدیل شده است. 71% از مسافران در سال 2024 به دنبال گزینه‌های پایدارتر بوده‌اند که نسبت به سال 2023 (66%) افزایش یافته است. این شامل انتخاب اقامتگاه‌های دوستدار محیط زیست، گزینه‌های حمل‌ونقل کم‌انتشار و فعالیت‌هایی است که تأثیر مثبتی بر جوامع محلی دارند. پایداری دیگر یک گزینه لوکس نیست، بلکه یک انتظار اساسی از سوی مسافران است. فناوری‌های هوشمند می‌توانند نقش کلیدی در تحقق پایداری ایفا کنند؛ از بهینه‌سازی مصرف انرژی و آب با IoT گرفته تا ارائه اطلاعات شفاف درباره ردپای کربن و گزینه‌های پایدار به گردشگران.

مسافران به دنبال تجربیات معتبر و معنادار هستند که آن‌ها را با فرهنگ و جامعه محلی درگیر کند. این شامل "سفر آهسته" و گذراندن زمان بیشتر در یک مکان برای جذب فرهنگ محلی است. هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل ترجیحات فردی، پیشنهادهای شخصی‌سازی‌شده‌ای برای تجربیات فرهنگی و محلی ارائه دهد، که این امر به عمق بخشیدن به سفر کمک می‌کند. بخش سفر سلامت و رفاه نیز با رشد سالانه 8.6% تا سال 2027 پیش‌بینی می‌شود. مسافران به دنبال آرامش جسمی و روحی، تغذیه سالم، تناسب اندام و ذهن‌آگاهی هستند. با پیش‌بینی Upwork مبنی بر دورکاری 41% از نیروی کار ایالات متحده تا سال 2025، گروه جدیدی از مسافران پدید آمده‌اند که کار و کاوش را با هم ترکیب می‌کنند (نومادهای دیجیتال و Bleisure). این گروه تمایل به اقامت طولانی‌تر و هزینه بیشتر در اقتصاد محلی دارند. پس از همه‌گیری کووید-19، امنیت، انعطاف‌پذیری و شفافیت به اولویت‌های اصلی مسافران تبدیل شده‌اند. 73% از مسافران سیاست‌های لغو انعطاف‌پذیر را ترجیح می‌دهند و پروتکل‌های بهداشتی بر انتخاب مقصد تأثیر زیادی دارند. این روندها نشان‌دهنده تکامل انتظارات مسافران هستند. مقاصدی که بتوانند با استفاده از فناوری‌های هوشمند، تجربه‌های شخصی‌سازی‌شده، پایدار، امن و انعطاف‌پذیر ارائه دهند، در رقابت جهانی پیشتاز خواهند بود. این امر نیازمند یک رویکرد جامع و یکپارچه در سرمایه‌گذاری و توسعه است.

الگوهای موفق جهانی: درس‌هایی از پیشگامان هوشمندسازی

بررسی الگوهای موفق جهانی در توسعه گردشگری هوشمند، درس‌های ارزشمندی را برای کشورهایی که در ابتدای این مسیر قرار دارند، ارائه می‌دهد. این کشورها با رویکردهای متفاوت، اما با یک هدف مشترک، از فناوری برای بهبود تجربه گردشگر، مدیریت منابع و دستیابی به پایداری استفاده کرده‌اند.

سنگاپور: چشم‌انداز 2040 و همکاری‌های استراتژیک سنگاپور با استراتژی ملی "گردشگری 2040"، بر توسعه گردشگری ارزش‌محور، تاب‌آور و فناوری‌محور تمرکز کرده است. این استراتژی نه تنها به دنبال جذب گردشگران تفریحی با جاذبه‌های جهانی است، بلکه قصد دارد با رویدادهای بزرگ صنعتی و اجراهای زنده، مسافران تجاری را نیز جذب کند. سنگاپور یک رویکرد بلندمدت و جامع برای توسعه گردشگری دارد که فناوری را در هسته آن قرار داده است.

یکی از برجسته‌ترین اقدامات سنگاپور، مشارکت با پلتفرم Grab است. این همکاری عمومی-خصوصی با هدف بهبود جابجایی شهری، ارتقای گردشگری غذایی و گسترش دسترسی به محله‌های کمتر شناخته‌شده سنگاپور صورت گرفته است. این مشارکت، راحتی بیشتری برای مسافران فراهم می‌کند و آن‌ها را با تجربیات محلی معتبر مرتبط می‌سازد. به جای محدود کردن فعالیت گردشگران به جاذبه‌های معروف، این ابتکار به هدایت آن‌ها به مناطق متنوع و غنی فرهنگی کمک می‌کند. گردشگری غذایی سنگاپور یک رکن اصلی جذابیت این کشور است. در سال 2024، هزینه‌های غذا و نوشیدنی 14% از کل درآمدهای گردشگری را به خود اختصاص داده است. این همکاری از ابزارهای دیجیتال برای اتصال گردشگران به گزینه‌های غذایی محلی معتبر، از جمله رستوران‌های پنهان و غرفه‌های برتر غذای خیابانی، استفاده می‌کند. پلتفرم Grab اطلاعات دقیقی از رفتار کاربران ارائه می‌دهد که به هیئت گردشگری سنگاپور (STB) امکان می‌دهد استراتژی‌های هدفمند توسعه دهد و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در حوزه‌های گردشگری، خرده‌فروشی، غذا و حمل‌ونقل را ترویج کند. موفقیت سنگاپور در این زمینه نشان‌دهنده اهمیت هم‌افزایی بین بخش دولتی (تعیین چشم‌انداز و سیاست‌گذاری) و بخش خصوصی (ارائه راهکارهای فناورانه و دسترسی به داده‌های عملیاتی) است. این مدل می‌تواند به توزیع منافع اقتصادی گردشگری در سراسر شهر کمک کند و از تمرکز بیش از حد در مراکز شلوغ جلوگیری نماید. استفاده از داده‌های Grab برای توسعه استراتژی‌های هدفمند، نمونه‌ای بارز از حکمرانی داده‌محور در گردشگری است. این رویکرد به STB امکان می‌دهد که نه تنها نیازهای گردشگران را بهتر درک کند، بلکه از کسب‌وکارهای محلی نیز حمایت کند.

اسپانیا: مدل مقاصد گردشگری هوشمند (STD) اسپانیا، به عنوان یکی از پیشروان جهانی در گردشگری، مدل جامعی برای مدیریت مقاصد گردشگری هوشمند (STDs) توسعه داده است. این مدل توسط SEGITTUR، یک شرکت دولتی برجسته اسپانیایی، و با همکاری دانشگاهیان تدوین شده است. مدل اسپانیا بر پنج بعد اصلی استوار است:

حکمرانی مقصد، دسترسی، فناوری، نوآوری و پایداری. این ابعاد، چارچوبی جامع برای گذار از مدیریت سنتی به پارادایم مدیریتی هوشمند ارائه می‌دهند. این مدل یک رویکرد سیستمی و جامع به هوشمندسازی گردشگری ارائه می‌دهد که فراتر از صرفاً فناوری است و ابعاد حکمرانی، دسترسی‌پذیری و پایداری را نیز در بر می‌گیرد.

بنیدورم، شهری در استان آلیکانته، اولین مقصد گردشگری هوشمند گواهی‌شده تحت استاندارد UN 178501 در سال 2015 شد. این شهر با مدل توسعه عمودی شهری خود، مصرف زمین و منابع را کاهش داده و به نمادی از پایداری تبدیل شده است. بنیدورم از هوش داده برای پیشگامی در مدل گردشگری پایدار و تمام‌سال استفاده کرده است. پلتفرم هوش سفر Mabrian نقش محوری در هدایت رشد استراتژیک این شهر داشته است. این رویکرد داده‌محور و پایدار منجر به شاخص تعادل فصلی 84.6 و شاخص تعادل محصول گردشگری 64.7 شده است. تنوع‌بخشی به پیشنهادات گردشگری (مانند گردشگری فعال، غذایی و سلامت) منجر به افزایش 59 درصدی تقاضا برای گردشگری فعال و افزایش میانگین اقامت به 6.2 روز شده است. موفقیت بنیدورم نشان می‌دهد که هوشمندسازی تنها به معنای استفاده از فناوری نیست، بلکه شامل جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها برای اندازه‌گیری عملکرد، شناسایی نقاط قوت و ضعف، و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک برای بهبود مستمر است. شاخص‌های تعادل فصلی و محصول گردشگری، معیارهای کلیدی برای ارزیابی پایداری و تنوع هستند.

والنسیا در سال 2022 به عنوان پایتخت گردشگری هوشمند اروپا انتخاب شد. این شهر با "سیستم هوش گردشگری" (SIT)، یک پایگاه داده جامع از ارقام گردشگری، به ذینفعان و کسب‌وکارها امکان می‌دهد تا پیشنهادات بهینه‌سازی‌شده‌ای بر اساس داده‌های لحظه‌ای ارائه دهند. والنسیا اولین شهر جهان است که ردپای کربن و آب گردشگری خود را تأیید کرده و هدف بی‌طرفی کربن تا سال 2025 را دنبال می‌کند. این شهر برنامه‌های اقدام پایدار متعددی برای کاهش انتشار CO2، تشویق استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی و بهبود بهره‌وری انرژی دارد. والنسیا نشان می‌دهد که هوشمندسازی می‌تواند به طور مستقیم به اهداف پایداری زیست‌محیطی و اجتماعی کمک کند. هدف بی‌طرفی کربن تا سال 2025، یک هدف بلندپروازانه است که با استفاده از فناوری‌های هوشمند و مدیریت داده‌محور قابل دستیابی است. والنسیا با همکاری PREDIF (پلتفرم نماینده دولتی افراد دارای معلولیت جسمی) و ارائه تورهای قابل دسترس در چندین زبان، بر فراگیری تأکید دارد. دفاتر اطلاعات گردشگری نیز ترجمه‌های بریل، پیکتوگرام‌ها و سیستم Visualfy (سیستم هوش مصنوعی برای اعلان‌های بصری) را ارائه می‌دهند.

شهر خیخون در اسپانیا، امکان کشف شهر را از طریق تلفن همراه با شش مسیر راهنما که شامل واقعیت افزوده نیز می‌شوند، فراهم کرده است. همچنین، امکان بازدید مجازی از شهر رومی ورانس نیز وجود دارد. ویمار آلمان نیز نمونه‌ای دیگر از کاربرد ترکیبی اینترنت اشیا و واقعیت افزوده است. با استفاده از یک اپلیکیشن نقشه، گردشگران می‌توانند با گرفتن دوربین روی نقاط مورد نظر، عکس‌های تاریخی را روی صحنه فعلی مشاهده کنند و تجربه خود را غنی‌تر سازند. این مثال‌ها نشان می‌دهند که واقعیت افزوده چگونه می‌تواند تجربه بازدید از میراث فرهنگی را بدون جایگزینی بازدید فیزیکی، عمیق‌تر و تعاملی‌تر کند. این یک راهکار موثر برای جذب نسل‌های جدید و ارائه اطلاعات غنی‌تر است.

درس‌های کلیدی از این الگوهای موفق شامل: 1) لزوم یک چشم‌انداز ملی و بلندمدت برای گردشگری هوشمند؛ 2) اهمیت حکمرانی قوی و همکاری بین‌بخشی (دولتی، خصوصی، دانشگاهی)؛ 3) سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال و جمع‌آوری داده‌های جامع؛ 4) تمرکز بر پایداری و دسترسی‌پذیری به عنوان ارکان اصلی هوشمندسازی؛ و 5) استفاده خلاقانه از فناوری‌هایی مانند AR/VR برای غنی‌سازی تجربه فرهنگی است. این الگوها می‌توانند به عنوان معیاری برای ارزیابی وضعیت ایران و تدوین راهکارهای بومی‌سازی شده مورد استفاده قرار گیرند.

ایران در پیچ‌وخم هوشمندسازی: پتانسیل‌ها، چالش‌ها و گام‌های برداشته شده

ایران با دارا بودن پتانسیل‌های عظیم در حوزه گردشگری، می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری‌های هوشمند، جایگاه خود را در بازار جهانی ارتقا دهد. با این حال، چالش‌های ساختاری و عملیاتی قابل توجهی در این مسیر وجود دارد که نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق است.

پتانسیل‌های عظیم و مغفول مانده ایران در هوشمندسازی گردشگری میراث فرهنگی و تاریخی غنی ایران، پتانسیل بی‌نظیری برای استفاده از فناوری‌هایی مانند واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) برای ارتقاء تجربه بازدید از این آثار دارد. گردشگران می‌توانند اطلاعات بیشتری از آثار باستانی و میراث فرهنگی دریافت کنند و حتی صحنه‌های تاریخی را به صورت تعاملی تجربه کنند. این پتانسیل، یک مزیت رقابتی منحصر به فرد برای ایران است که می‌تواند با هوشمندسازی، ارزش افزوده بالایی ایجاد کند.

امکان توسعه اپلیکیشن‌های موبایلی که اطلاعات دقیق، نقشه‌های تعاملی، خدمات رزرواسیون و پیشنهادات شخصی‌سازی‌شده را به گردشگران ارائه می‌دهند، وجود دارد. این اپلیکیشن‌ها می‌توانند به گردشگران کمک کنند تا به راحتی مسیرهای توریستی را پیدا کنند و از جاذبه‌های محلی دیدن کنند. همانند همکاری سنگاپور با Grab ، توسعه پلتفرم‌های یکپارچه در ایران می‌تواند تجربه سفر را متحول کند و دسترسی به خدمات و جاذبه‌ها را تسهیل نماید. ایران می‌تواند با جمع‌آوری داده‌ها از منابع مختلف (جاذبه‌های گردشگری، رفتار گردشگران، آمارهای ترافیکی و وضعیت اقلیمی) تحلیل‌های دقیق‌تری ارائه دهد. این اطلاعات برای بهبود برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری در مقاصد مختلف و ارائه پیشنهادات شخصی‌سازی‌شده (بر اساس سلیقه‌ها و علایق گردشگران) بسیار مفید است. داده‌ها "یکی از با ارزش‌ترین دارایی‌ها" در دنیای امروز هستند و بهره‌برداری از آن‌ها می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های بهتر و بهینه‌سازی خدمات منجر شود.

چالش‌های ساختاری و عملیاتی پیش روی گردشگری هوشمند در ایران یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، کمبود زیرساخت‌های مناسب فناوری است. بسیاری از مقاصد گردشگری به اینترنت پرسرعت یا پلتفرم‌های دیجیتال پیشرفته دسترسی ندارند. مدیرعامل جامعه گردشگری مجازی کشور در سال 1399 (2020) به صراحت ضعف زیرساخت‌های اینترنتی را "معضلی پیش روی گردشگری مجازی" در کشور عنوان کرده است. همچنین، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، بهزاد اکبری، به کندی سرعت و مشکلات امنیتی اینترنت در ایران اشاره کرده است. ضعف زیرساخت‌های اینترنتی نه تنها مانع از پیاده‌سازی فناوری‌های هوشمند می‌شود، بلکه اعتماد کاربران را نیز کاهش می‌دهد. این یک چالش بنیادین است که بدون حل آن، هر گونه طرح هوشمندسازی با مشکل مواجه خواهد شد.

در برخی مناطق ایران، هنوز گردشگران و کسب‌وکارها به طور کامل با فناوری‌های نوین آشنا نیستند و ممکن است تمایلی به پذیرش آن‌ها نداشته باشند. این مشکل می‌تواند ناشی از مسائل فرهنگی یا عدم اعتماد به سیستم‌های دیجیتال باشد. در گردشگری هوشمند، حجم بالایی از داده‌های شخصی و رفتار گردشگران جمع‌آوری می‌شود. در ایران، نگرانی‌هایی در مورد حفظ حریم خصوصی و امنیت این داده‌ها وجود دارد. گزارش‌ها از نقض حریم خصوصی در اقامتگاه‌های غیرمجاز و سرقت اطلاعات خبر می‌دهند. عدم اطمینان به امنیت داده‌ها، نه تنها می‌تواند منجر به زیان‌های مالی (میانگین هزینه نقض داده در صنعت هتلداری جهانی در سال 2024 به 3.86 میلیون دلار و در سطح جهانی به 4.88 میلیون دلار رسیده است ) شود، بلکه مهم‌تر از آن، اعتماد گردشگران را از بین می‌برد و به شهرت برند آسیب می‌رساند. این امر می‌تواند مانعی اصلی برای پذیرش گسترده هوش مصنوعی در گردشگری شود.

به گفته امین فرجی، رئیس مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران، "رسیدن به گردشگری هوشمند نیازمند دیتای درست است این درحالی است که در گردشگری ایران اطلاعات به‌روز نیست". این کمبود داده، برنامه‌ریزی دقیق و شخصی‌سازی خدمات را دشوار می‌سازد. فقدان داده‌های دقیق و به‌روز، توانایی ایران را در تحلیل الگوهای تقاضا و رفتار گردشگران (که در سطح جهانی با هوش مصنوعی انجام می‌شود ) به شدت محدود می‌کند و مانع از تصمیم‌گیری‌های بهینه می‌شود.

در سال 2022، سهم ایران از جذب توریست تنها 0.6 درصد از گردش مالی بیش از 1 تریلیون دلاری صنعت گردشگری جهانی بوده است، در حالی که قاره اروپا بیش از 50 درصد این آمار را به خود اختصاص داده است. هیچ یک از شهرهای ایران در فهرست 100 شهر پربازدید گردشگرپذیر جهان در سال 2023 قرار نگرفته‌اند. در مقایسه، عربستان سعودی با وجود اینکه 45 درصد گردشگران آن مذهبی هستند، با پذیرش 27 میلیون گردشگر خارجی، رتبه اول منطقه را دارد. امارات متحده عربی نیز با درآمد 52 میلیارد دلاری در سال 2023، خود را به عنوان یک قدرت گردشگری مطرح کرده است، در حالی که این کشور 20 برابر کوچک‌تر از ایران و فاقد جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی ایران است. این آمارها نشان‌دهنده یک شکاف عمیق بین پتانسیل و عملکرد ایران در صنعت گردشگری است. عدم حضور شهرهای ایران در لیست 100 شهر برتر، نه تنها به دلیل کمبود جاذبه، بلکه به دلیل ضعف در زیرساخت‌ها، خدمات، امنیت و بازاریابی هوشمند است. موفقیت کشورهای همسایه، با وجود جاذبه‌های کمتر، بر اهمیت سیاست‌گذاری‌های صحیح، سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و بهره‌گیری از فناوری تأکید دارد.

سایر چالش‌ها شامل ضعف سیستم حمل‌ونقل هوایی، ریلی و زمینی، کهنه بودن وسایل حمل‌ونقل و عدم نظارت بر پایانه‌های مسافربری ؛ عدم استفاده کافی از ظرفیت‌های بخش خصوصی ؛ عدم تبیین و آموزش لازم در حوزه گردشگری به مردم و عدم فضاسازی شهری مناسب گردشگری است.

سرمایه‌گذاری‌ها و اقدامات داخلی در حوزه هوشمندسازی گردشگری شرکت‌های خلاق سهم بسزایی در پیشبرد اکوسیستم گردشگری دیجیتال در ایران دارند. 55 درصد شرکت‌های فعال در این حوزه، شرکت‌های خلاق هستند که عمدتاً در زمینه پلتفرم‌های دیجیتال (مانند رزرو آنلاین و گردشگری سلامت) فعالیت می‌کنند. این نشان‌دهنده وجود نیروی انسانی خلاق و پتانسیل داخلی برای توسعه راهکارهای فناورانه است.

گروه مالی گردشگری از سال 1402 (2023) از طریق "صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه نقدینه" در حوزه‌های نوآورانه، فناور و استارتاپی سرمایه‌گذاری می‌کند. هدف این صندوق، هدایت سرمایه‌گذاری‌ها به سمت سرمایه‌گذاری‌های هوشمندانه‌تر و فناورانه‌تر است. این صندوق با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز علمی و فناوری کشور، طرح "از خزر تا خلیج فارس" را نیز اجرا خواهد کرد. هلدینگ توسعه فناوری اطلاعات گردشگری ایران (TiT) نیز پروژه‌هایی نظیر توگشت (تحول صنعت گردشگری)، گردش‌پی (خدمات فین‌تکی)، توبانک (شعبه مجازی بانک گردشگری) و سامانه لیزینگ گردشگری را در دست اجرا دارد. این اقدامات نشان‌دهنده ورود بخش خصوصی به حوزه هوشمندسازی و سرمایه‌گذاری در فناوری است، اما سوال اینجاست که آیا این تلاش‌ها به صورت یکپارچه و هماهنگ با یک نقشه راه ملی صورت می‌گیرد یا خیر. همچنین، حجم این سرمایه‌گذاری‌ها در مقایسه با نیازهای کلان کشور و روندهای جهانی (بازار 712.6 میلیون دلاری در 2024 و رشد 15.5% ) باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

هلدینگ سمگا، نخستین هلدینگ تخصصی در حوزه گردشگری در ایران با سرمایه 15,000 میلیارد ریال است. سمگا در کنار فعالیت‌های اقتصادی و مالی، با نگاهی راهبردی به صنعت گردشگری مدرن، در مسیر رشد و ارتقاء این صنعت در کشور اهتمام جدی دارد. این هلدینگ در حوزه پولی و بانکی (تأسیس بانک گردشگری) و میراث فرهنگی سرمایه‌گذاری کرده و اخیراً به حوزه گردشگری سلامت نیز ورود کرده است (دهکده سلامت محب با ظرفیت 52 فضای اقامتی). حضور هلدینگ‌های بزرگ مانند سمگا و گروه مالی گردشگری می‌تواند به تجمیع سرمایه‌ها و اجرای پروژه‌های بزرگ‌تر کمک کند. با این حال، باید دید که آیا این پروژه‌ها به سمت هوشمندسازی جامع و یکپارچه حرکت می‌کنند یا صرفاً به جنبه‌های خاصی از گردشگری می‌پردازند.

معاون وزیر گردشگری در مرداد 1404 (2025) از حمایت دولت چهاردهم از صنعت گردشگری و تلاش برای رفع موانع خبر داده است. وی بر لزوم خروج از روزمرگی و شناسایی و برطرف کردن موانع حرکت قطار بزرگ گردشگری تأکید کرده است. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز بر ارتقاء کمی و کیفی، تنوع‌بخشی و گسترش پژوهش‌ها و بهره‌گیری از علوم و فناوری‌های روزآمد در بخش میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تأکید دارد. این وزارتخانه فراخوانی برای نقش هوش مصنوعی در توسعه گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی منتشر کرده است که شامل محورهایی مانند سفر هوشمند، برنامه‌ریزی گردشگری، مدیریت پایدار مقصد، تصویرسازی مقصد، مدیریت اثرات گردشگری و قانون‌گذاری در این حوزه است. با وجود سیاست‌ها و برنامه‌های اعلام شده، آمارها و اظهارات کارشناسان (مانند عدم به‌روز بودن داده‌ها و سهم ناچیز از گردشگری جهانی ) نشان‌دهنده شکاف قابل توجه بین برنامه‌ریزی و اجرای موثر است. سند 20 ساله گردشگری که در دی 1383 (ژانویه 2005) تصویب شد، هدف 20 میلیون گردشگر ورودی تا پایان 1402 (2023) و 25 میلیارد دلار درآمد ارزی در چشم‌انداز 1404 (2025) را تعیین کرده بود. این اهداف، با توجه به درآمد 1.5 تریلیون دلاری گردشگری جهانی در 2023 و سهم 0.6 درصدی ایران، به طور واضح محقق نشده‌اند.

جزیره قشم با ظرفیت‌های طبیعی و فرهنگی منحصر به فرد، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک مقصد گردشگری هوشمند و پایدار جهانی را دارد. سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قشم اعلام کرده است که "در حال تدوین نقشه راهی هستیم که در آن تمام این ابعاد به دقت مورد توجه قرار گرفته‌اند". قشم می‌تواند به عنوان یک پایلوت برای هوشمندسازی گردشگری در ایران عمل کند، اما موفقیت آن به اجرای دقیق نقشه راه و بهره‌گیری هوشمندانه از فناوری‌ها بستگی دارد. با توجه به چالش‌های زیرساختی و فرهنگی ایران، نقشه راه قشم باید بر اساس یک مدل بومی‌سازی شده از گردشگری هوشمند تدوین شود که به طور خاص به این چالش‌ها پاسخ دهد.

تحلیل انتقادی و راهکارهای تحول‌آفرین: از کمبود تا شکوفایی

وضعیت موجود گردشگری هوشمند در ایران، با وجود پتانسیل‌های فراوان، نشان‌دهنده عقب‌ماندگی قابل توجهی از روندهای جهانی است. این عقب‌ماندگی ریشه‌های متعددی دارد که نیازمند تحلیل انتقادی و ارائه راهکارهای تحول‌آفرین است.

نقد سازنده وضعیت موجود: چرا ایران از قافله هوشمندسازی عقب مانده است؟ همانطور که رئیس مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران اشاره کرده است، "رسیدن به گردشگری هوشمند نیازمند دیتای درست است این درحالی است که در گردشگری ایران اطلاعات به‌روز نیست". این فقدان سیستم یکپارچه جمع‌آوری، تحلیل و به اشتراک‌گذاری داده‌های گردشگری، مانع اصلی در برنامه‌ریزی هوشمند، شخصی‌سازی خدمات و ارزیابی دقیق عملکرد است. بدون داده‌های قابل اعتماد، سرمایه‌گذاری‌ها ناکارآمد خواهند بود و تصمیم‌گیری‌ها بر پایه حدس و گمان بنا می‌شوند. این شکاف داده‌ای نه تنها عملیات را مختل می‌کند، بلکه توانایی ایران را برای مقایسه عملکرد خود با استانداردهای جهانی و شناسایی نقاط ضعف و قوت در یک بستر رقابتی جهانی به شدت محدود می‌سازد.

با وجود سیاست‌های کلان هوشمندسازی و برنامه‌های اعلام شده توسط وزارت میراث فرهنگی و اظهارات مسئولان دولتی ، عدم تحقق کامل اهداف بلندپروازانه (مانند 20 میلیون گردشگر تا 1402 و 25 میلیارد دلار درآمد تا 1404 ) نشان‌دهنده ضعف در اجرای این سیاست‌ها و عدم هماهنگی بین‌بخشی است. هوشمندسازی نیازمند یک رویکرد جامع و هم‌افزایی بین دولت، بخش خصوصی و دانشگاه‌هاست. این عدم هم‌راستایی و ناهماهنگی، سرمایه‌گذاری‌ها را پراکنده و اثرگذاری آن‌ها را کاهش می‌دهد. بدون یک ارکستر سمفونی هماهنگ، هر ساز به تنهایی می‌نوازد و نتیجه، یک هارمونی ناموزون خواهد بود.

با وجود فعالیت شرکت‌های خلاق و هلدینگ‌هایی مانند گروه مالی گردشگری و سمگا ، حجم و دامنه سرمایه‌گذاری‌ها در فناوری‌های هوشمند گردشگری در ایران در مقایسه با نیاز و پتانسیل موجود و روندهای جهانی (بازار 712.6 میلیون دلاری در 2024 و رشد 15.5% ) ناچیز به نظر می‌رسد. این سرمایه‌گذاری‌ها اغلب به صورت جزیره‌ای و بدون یک نقشه راه جامع ملی صورت می‌گیرند. در حالی که OTAs جهانی 94% از بودجه خود را به فناوری اختصاص می‌دهند و کشورهای پیشرو مانند اسپانیا و سنگاپور سرمایه‌گذاری‌های کلان و هدفمندی انجام می‌دهند، ایران با کمبود سرمایه‌گذاری هدفمند در این حوزه مواجه است که منجر به از دست رفتن سهم از بازار جهانی می‌شود.

تهدید حریم خصوصی و امنیت سایبری در گردشگری هوشمند نه تنها اعتماد گردشگران را از بین می‌برد، بلکه می‌تواند به زیان‌های مالی هنگفت و آسیب به شهرت برند ملی منجر شود. عدم وجود قانون جامع حفاظت از داده‌های شخصی و زیرساخت‌های امنیتی قوی، ریسک سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های هوشمند را افزایش می‌دهد. در عصر داده، اعتماد ارزشمندترین دارایی است. بدون تضمین حریم خصوصی و امنیت داده‌ها، حتی پیشرفته‌ترین فناوری‌ها نیز نمی‌توانند موفقیت بلندمدت صنعت گردشگری را تضمین کنند.

آمارها نشان می‌دهد که بیش از نیمی از گردشگران ورودی به ایران (55% در سال 2022) از عراق هستند که عمدتاً برای گردشگری مذهبی وارد می‌شوند. این تمرکز، با وجود اهمیت، مانع از تنوع‌بخشی به محصولات گردشگری و جذب گردشگران با انگیزه‌های متفاوت می‌شود و پتانسیل‌های عظیم فرهنگی، تاریخی، طبیعی و سلامت ایران را مغفول می‌گذارد. این عدم توازن در جذب گردشگر، ایران را در برابر شوک‌های منطقه‌ای آسیب‌پذیر می‌سازد و از دستیابی به درآمدهای ارزی متنوع و پایدار جلوگیری می‌کند.

راهکارهای پیشنهادی برای آینده‌نگری و تحول‌آفرینی برای عبور از چالش‌های موجود و دستیابی به جایگاه شایسته در گردشگری هوشمند جهانی، مجموعه‌ای از راهکارهای جامع و هماهنگ باید به کار گرفته شود:

سرمایه‌گذاری کلان و هدفمند در زیرساخت‌های دیجیتال: توسعه شبکه اینترنت پرسرعت، پایدار و امن در سراسر کشور، به ویژه در مقاصد گردشگری، یک اولویت فوری است. این شامل تقویت زیرساخت‌های مخابراتی و فراهم آوردن امکانات و بودجه کافی برای پوشش اینترنت در تمام نقاط کشور است. زیرساخت دیجیتال، شریان حیاتی گردشگری هوشمند است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت دیجیتال به بهبود دسترسی و سرعت اینترنت منجر می‌شود که این خود امکان پیاده‌سازی فناوری‌های هوشمند مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و واقعیت افزوده/مجازی را فراهم می‌کند. این زنجیره در نهایت به ارتقاء تجربه گردشگر و کارایی عملیاتی می‌انجامد و رقابت‌پذیری و جذب سرمایه را افزایش می‌دهد.

تدوین و اجرای سند ملی گردشگری هوشمند (با مشارکت ذینفعان): تدوین یک نقشه راه جامع و ملی برای گردشگری هوشمند با مشارکت فعال دولت، بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و جامعه محلی، با اهداف کمی و کیفی مشخص و زمان‌بندی شده، ضروری است. این سند باید ابعاد حکمرانی هوشمند، توانمندسازی اجتماعی-فرهنگی، توسعه کاربرد فناوری‌های نوین و هوشمندسازی جامع خدمات را در بر گیرد. یک نقشه راه ملی، قطب‌نمای حرکت به سوی آینده است. تدوین سند ملی به ایجاد هم‌راستایی و هماهنگی بین ذینفعان کمک می‌کند که این امر به تخصیص بهینه منابع و سرمایه‌گذاری‌ها منجر شده و در نهایت، هوشمندسازی و دستیابی به اهداف استراتژیک را تسریع می‌بخشد.

تقویت حکمرانی داده و قانون‌گذاری حریم خصوصی: تصویب و اجرای یک قانون جامع حفاظت از داده‌های شخصی و ایجاد چارچوب‌های حقوقی شفاف برای کاربرد هوش مصنوعی در گردشگری، برای جلب اعتماد گردشگران و سرمایه‌گذاران حیاتی است. این امر نیازمند آموزش عمومی برای افزایش آگاهی کاربران از حقوقشان و تقویت همکاری میان بخش‌های دولتی و خصوصی است. اعتماد، سنگ بنای اقتصاد دیجیتال است. قانون‌گذاری و امنیت داده، اعتماد گردشگران و کسب‌وکارها را افزایش می‌دهد و پذیرش گسترده‌تر فناوری‌های هوشمند را به دنبال دارد که به رشد پایدار صنعت گردشگری می‌انجامد.

توسعه پلتفرم‌های یکپارچه و شخصی‌سازی‌شده: ایجاد اپلیکیشن‌ها و سامانه‌هایی که تمامی خدمات گردشگری (رزرو، حمل‌ونقل، راهنمایی، تجربیات فرهنگی) را به صورت هوشمند و شخصی‌سازی‌شده ارائه دهند. این پلتفرم‌ها باید قابلیت جمع‌آوری و تحلیل داده‌های بزرگ را داشته باشند تا پیشنهادات متناسب با نیازهای هر گردشگر ارائه کنند. تجربه سفر یکپارچه و شخصی‌سازی‌شده، مزیت رقابتی کلیدی است. پلتفرم‌های یکپارچه به بهبود تجربه کاربری و کارایی منجر می‌شوند که این خود افزایش رضایت و وفاداری گردشگران را در پی دارد و در نهایت به رشد درآمد و سهم بازار کمک می‌کند.

آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی و جامعه محلی: ارتقاء سواد دیجیتال در میان فعالان صنعت گردشگری، از جمله هتلداران، راهنمایان تور و کسب‌وکارهای کوچک، و همچنین جامعه محلی، برای پذیرش و بهره‌برداری موثر از فناوری‌های نوین ضروری است. سرمایه انسانی ماهر، موتور محرکه هوشمندسازی است. آموزش و توانمندسازی، پذیرش فناوری و نوآوری را افزایش می‌دهد که به بهبود کیفیت خدمات و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی هدفمند: ایجاد مشوق‌های مالی و قانونی جذاب برای جذب سرمایه‌گذاران در حوزه فناوری‌های هوشمند گردشگری. این شامل تسهیل فرآیندهای سرمایه‌گذاری، ارائه معافیت‌های مالیاتی و تضمین امنیت سرمایه است. سرمایه، سوخت توسعه است. جذب سرمایه به توسعه زیرساخت‌ها و فناوری‌ها کمک می‌کند که این خود به ایجاد فرصت‌های شغلی و رشد اقتصادی منجر می‌شود.

برندسازی و بازاریابی هوشمند و تنوع‌بخشی مقاصد: استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل بازار، شناسایی مخاطبان هدف و ایجاد کمپین‌های بازاریابی خلاقانه و هدفمند که جاذبه‌های متنوع ایران (فراتر از گردشگری مذهبی) را به دنیا معرفی کند. بازاریابی هوشمند، کلید جذب گردشگر در دنیای امروز است. بازاریابی هوشمند و تنوع‌بخشی به افزایش آگاهی از جاذبه‌های ایران منجر می‌شود که این خود جذب گردشگران با انگیزه‌های متنوع و افزایش درآمد ارزی را در پی دارد.

توسعه گردشگری پایدار و مسئولانه با فناوری: بهره‌گیری از فناوری برای کاهش اثرات زیست‌محیطی، مدیریت ازدحام در مقاصد پربازدید و توزیع عادلانه منافع گردشگری در جوامع محلی. الگوبرداری از شهرهایی مانند والنسیا که هدف بی‌طرفی کربن را دنبال می‌کنند. پایداری و هوشمندسازی، دو روی یک سکه‌اند. فناوری برای پایداری به حفظ منابع طبیعی و فرهنگی کمک می‌کند که این خود به افزایش جذابیت مقصد در بلندمدت منجر می‌شود.

الگوبرداری بومی‌شده از تجارب موفق جهانی: مطالعه عمیق‌تر مدل‌های موفق جهانی مانند اسپانیا و سنگاپور و بومی‌سازی آن‌ها متناسب با فرهنگ، زیرساخت‌ها و نیازهای خاص ایران. تقلید کورکورانه راه به جایی نمی‌برد؛ بومی‌سازی هوشمندانه نیاز است. الگوبرداری هوشمندانه و تطبیق با شرایط بومی، کارایی و موفقیت طرح‌ها را افزایش می‌دهد.

نتیجه‌گیری: افق روشن با گام‌های هوشمندانه

گزارش حاضر به وضوح نشان می‌دهد که گردشگری هوشمند نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت استراتژیک برای ایران در جهت دستیابی به جایگاه واقعی خود در صنعت گردشگری جهانی است. با وجود پتانسیل‌های بی‌نظیر تاریخی، فرهنگی و طبیعی، ایران با چالش‌های جدی در زیرساخت‌های فناوری، کمبود داده‌های یکپارچه، مسائل حریم خصوصی و عدم هم‌راستایی در سیاست‌گذاری و اجرا مواجه است. در حالی که بازار جهانی گردشگری هوشمند با نرخ 15.5% در حال رشد است و کشورهایی مانند سنگاپور و اسپانیا با سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و رویکردهای جامع، پیشتاز این عرصه هستند، سهم ایران از این بازار همچنان ناچیز است و اهداف سند 20 ساله گردشگری محقق نشده‌اند.

هوشمندسازی نه تنها ابزاری برای ارتقاء تجربه سفر و افزایش کارایی عملیاتی است، بلکه کلیدی برای دستیابی به توسعه پایدار، توزیع عادلانه منافع و ایجاد مزیت رقابتی در بلندمدت محسوب می‌شود. این امر مستلزم تغییر رویکرد از صرفاً جذب گردشگر به سمت ایجاد یک اکوسیستم گردشگری هوشمند، ایمن و پایدار است. با رفع چالش‌های اساسی زیرساختی، تدوین و اجرای یک نقشه راه ملی جامع و داده‌محور، تقویت حکمرانی داده و قانون‌گذاری حریم خصوصی، و جذب سرمایه‌گذاری‌های هدفمند، ایران می‌تواند به جایگاه واقعی خود در صنعت گردشگری جهانی دست یابد. این مسیر نیازمند تعهد جدی دولت، مشارکت فعال بخش خصوصی و آگاهی و همکاری جامعه محلی است. تحقق این چشم‌انداز روشن، نیازمند هم‌افزایی و همکاری بی‌وقفه میان تمامی ذینفعان است. تنها با یک رویکرد مسئولانه، انسان‌محور و فناورانه، می‌توانیم از پتانسیل کامل گردشگری هوشمند برای تبدیل ایران به یک مقصد گردشگری پیشرو در منطقه و جهان بهره‌برداری کنیم.